شب مهندس همایون خرم

سی و سومین شب از شبهای مجله بخارا به مناسبت آغاز شصتمین سال فعالیت استاد همایون خرم با طنین نوای دلنشین موسیقی ایرانی در تالارهای بتهوون و ناصری خانه هنرمندان ایران همراه شد.
«شب های بخارا» این بار رنگ و بوی دیگری داشت. شبی که به پاس عمری تلاش و فعالیت هنری فردی برگزار می شد که به گفته دوستداران و شاگردان وی یکی از تاثیرگذارترین موسیقی دانان و آهنگسازان کشور است. این بزرگداشت غروب روز دوشنبه هفدهم اردیبهشت 1386 با حضور پرشور دوستداران هنر و موسیقی ایرانی با سخنان علی دهباشی آغاز شد.
نمایش فیلم مستند از زندگی استاد همایون خرم به کارگردانی مهدی شیری بخش دیگری از این برنامه بود. در این فیلم معینی کرمانشانی و بیژن ترقی از تجربیات دوستی و همکاری با خرم سخن گفتند. سخنران دوم دکتر محمد سریر بود که از ویژگی های هنر همایون خرم سخن راند.
بخش دیگر برنامه «شب همایون خرم» هنرنمایی بابک شهرکی با ویولن و سامان احتشامی با پیانو بود که قطعاتی از آثار استاد را اجرا کردند که با استقبال پرشور حاضرین روبرو شد.
در ادامه علی دهباشی از حضار خواست که بپاخیزند و از معینی کرمانشاهی و عبدالرحیم جعفری بنیان گذار مؤسسه امیرکبیر تجلیل کنند. سپس پیام تصویری تورج نگهبان که از آنسوی اقیانوسها ارسال شده بود، پخش شد. وی در بخشی از پیام خود با بیان اینکه با همایون خرم از دوران دبیرستان شروع به همکاری نموده است. از همایون خرم به عنوان چهره همیشه ماندگار و پایدار موسیقی ایران یاد کرد.
سخنران بعدی علیرضا میرعلی نقی بود که به عنوان نماینده نسل جوان چنین گفت: نام همایون خرم در کنار منظومه ای از نام های ماندگار، همیشه در حافظه موسیقی معاصر ما خواهد ماند. منظومه ای از ملودی سازان خلاق و با استعداد، مهدی خالدی، علی تجویدی، مجید وفادار، حبیب الله بدیعی، پرویز یاحقی و انوشیروان روحانی. این هنرمندان، جملگی، هم با استعداد بوده اند و هم استاد دیده، و با موسیقی ایرانی رابطه ای عمیق و لطیف داشته اند. آفریننده فرم ها، فضاها و حالت های موسیقی خود بوده و از کسی تقلید نکرده اند. نه تابع نعل به نعل ردیف بوده اند، نه از روی آهنگ های محلی اثری ساخته اند و نه مجذوب فرهنگ موسیقی غرب شده اند. مفهوم حقیقی ایرانیت معاصر را باید در موسیقی هایی که این هنرمندان ساخته اند، جست و جو کرد.
وی افزود: ما هنوز تمام آثار ایشان را نشنیده ایم و هزار باده ناخورده اندر این تاک است. در ادامه مراسم گروه «رهروان عشق» به رهبری علیرضا چراغچی قطعات «سرگشته» (شعر از سایه) و «موج آتش» (شعر از بیژن ترقی) از ساخته های همایون خرم را اجرا کردند.
اعضاء ارکستر که این دو قطه را اجرا کردند به ترتیب: 1. علیرضا چراغچی (ویولن)2. محسن میری (ویولن)3. عباد معزی (ویولن)4. اشکان مهرنژاد (ویولن)5. صبا اسماعیلی (ویولن)6. کتایون فجری (ویولن)7. ساقی مصلحی (ویولن)8. گلفام عریان (ویولن)9. سحرناز راکی زاده (ویولن)10. سودابه کارگر (ویولن)11. امیرحسین رضا (تار)12. مهدی سپهری (تارباس)13. مهدی رفعتی (پیانو)14. سعید رودباری (تمبک)15. علیرضا فریدون پور (آواز)در بخش دیگر شب همایون خرم پیام فرهاد فخرالدینی توسط سردبیر مجله بخارا قرائت شد. و در بخش انتهایی برنامه رضا یکرنگیان مدیر انتشارات خجسته و از صاحبنظران عرصه موسیقی سخنرانی خود را ارائه نمود.
و سرانجام نوبت به استاد همایون خرم رسید که با تشویق های پرشور علاقندانش روبرو شد. همایون خرم به احساسات دوستدارانش پاسخ داد و چنین آغاز کرد: سلامی چو بوی خوش آشنایی همیشه فکر می کردم بهترین راه آشنایی چه راهی می تواند باشد. آشنایی از راه حرف یک راه ارتباطی قوی می تواند باشد که اگر از طریق دل باشد اثری بیشتر و ماندگارتری باشد. آشنایی از راه هنر زمان نمی شناسد و نسل ها را به هم مربوط می کند.
مدتی قبل از یکی از پارکهای شهر عبور می کردم. خواستم از راهی گذر کنم که متوجه شدم قدری دورتر چند جوان من را با دست نشان می دهند و لحظاتی بعد همه با هم شروع به خواندن کردند. (تو ای پری کجایی... که رخ نمی نمایی...) من در ابتدا توجه خاصی نکردم و آنها باز ادامه دادند (از آن بهشت پنهان... دری نمی گشایی...) من دیدم این جوآنهااز من عاشق ترند. آنها آمدند دور من حلقه زدند گفتم: شما با کی کار دارید؟ گفتند: با شما. گفتم من را از کجا می شناسید؟ یکی شان گفت: از توی برنامه گل ها. و ادامه داد که یک روز با پدرم پشت چراغ قرمز ایستاده بودیم که پدرم سویی را نشان داد و گفت منوچهر (منوچهر اسم همین پسر جوان بود) این آقا همان استاد همایون خرم است. از آنجا چهره شما در دل من نقش بست و من امروز از دور برای شما این ترانه را خوانده تا ببینم در شناخت این نقش اشتباه نکردم، که دیدم نه شما خود استاد خرم هستید. ببینید این همان شناخت است که می گویم. شناخت از راه هنر آشنایی است ماندگار. این آشنایی انسانهاست که قرن های متوالی ماندگاری دارد. بتهون. صبا و... سال گذشته مراسمی در صد سالگی صبا گرفتیم من دیدم هر چه بیشتر می گذرد صبا بزرگتر می شود. مقام صوری نمی ماند. اگر مقامی در دل رسوب کند می ماند. صبا از این نوع بود. باید ببینیم چطور اثری در دل نفوذ دارد. در هر کاری اگر عشق نفوذ کند می ماند. حتی عشق های صوری هم همینطور است. شدت محبت عشق هر دو طرف را در بر می گیرد. زمانی که نزد آقای صبا کار می کردم، تمام ردیفهایش را زدم. کتاب دوم... کتاب سوم... یک روزی به من گفت باباجان تو همه کتابها را زدی اما یک رنگهایی هست که باید آنها را هم بزنی. من آن را هم زدم. بعد به من گفت من هر چیزی داشتم به تو یاد دادم. گفتم: باز هم چیزی هست؟ گفت نه، زدی. . همه چیز را زدی... گفتم: مطمئن هستید؟ گفت: یک چیزی هست. آن هم معرفت است. گفتم: معرفت؟ گفت: آره... معرفت موسیقی. گفتم: چکار کنم؟ گفت هر ده روز... پانزده روز بیا اینجا اگر کاری داشتی. من هم همین کار را کردم. با این کار تازه شکل جدیدی ایجاد شد. مثلا کار نی داود... گوشه هالله کار در مخالفت. من تاثیر جدیدی را از استاد فهمیدم. «رسوای زمانه منم» در گوشه مخالف ساخته شد. این ها را من نساختم، عشق ساخت. صبا می گفت موقع نواختن باید خودت باشی و این بجز با معرفت امکان پذیر نیست. کسانی هستند که کارشان قشنگ است و کار درستی انجام می دهند، اما باید از این مرحله عبور کنند. من قبض و بسط را در نزد آقای صبا احساس کردم. این شد که در بیداد همایون، «اشک من هویدا شد» که شعرش را معینی کرمانشاهی گفته... ساخته شد. این را من نساختم. این را عشق ساخته. و عشق نتیجه شناخت درست است. به قول حافظ: (بشوی اوراق اگر هم درس مایی / که درس عشق در دفتر نباشد). کسانی که دنبال موسیقی هستند و می خواهند سلسله موسیقی با نام آنها ادامه پیدا کند باید تلاش کنند. تکرارهای امروز دلیلش این است که این مرحله طی نشده است... من مطلب خاصی برای گفتن ندارم اینها هم که گفتم درد دل بود. من تا به امروز کار سفارشی نکردم. آهنگ نساختم، هرچی آمد خودش آمد. زمانی که رادیو کار می کردم مسئولی به من گفت این طور بساز من قبول نکردم. چون اساسا اینطور نبودم. اینها را که می بینید خودش می آید. توی کوچه... توی خیابان یک روز باید به یک شرکتی می رفتم و برگه صورت وضعیتی را تحویل رییس آنجا می دادم. توی راه دیدم حسی دارم. باران نوت می آمد. خودکاری را برداشتم اما کاغذ برای یادداشت نداشتم. پشت همان برگه صورت وعیت پنج خط حامل کشیدم و شروع کردم به یادداشت تا رسیدم به اطاق رئیس. وقتی کاغذها را رئیس شرکت بازدید کرد و چشمش به پشت برگه ها افتاد تعجب کرد. پشت و رو برگه را نشان داد و گفت: این چیه؟ ... این چیه...؟ گفتم: این صورت وضعیت شماست. اما پشتش صورت وضعیت بنده است. (تشویق حضار...) من از علی دهباشی تشکر می کنم، واقعا مردی است که همت دارد و عاشق این مملکت است. در مراسمی که این مرد برای بزرگداشت صبا برگزار کرد هیچ یادم نمی رود در شرایط بسیار خاصی دهباشی این کار را به نحو احسن انجام داد و بعد تمام صحبت ها را جمع آوری و در یک کتاب بسیار ارزشمند منتشر کرد. از همانجا محبت دهباشی در دلم نشست. بعد از آن چند مصاحبه با هم داشتیم تا من حالا خودم را در این مراسم می بینم. از آقای رضا یکرنگیان، بهروز غریب پور و همه کسانی که من را مورد محبت قرار دادند تشکر می کنم من با تورج نگهبان، معینی کرمانشاهی، بیژن ترقی و از تمام غایبین هم تشکر می کنم. از شادرگدان خوبم شهرکی راضی و خوشحالم و بقیه شاگردان، علی چراغچی، فریدون پور عزیز رفعتی، امیرحسین رضا و تمام کسانی که نامشان را در حال حاضر به یاد ندارم. در پایان استاد همایون خرم و دیگر بزرگان حاضر در این مراسم در میان ابراز احساسات حاضرین و ارادتمندانشان سالن را ترک کردند.
شخصیتهای بسیاری در شب همایون خرم شرکت داشتند: معینی کرمانشاهی - عبدالرحیم جعفری - فرشته ساری - سهراب فتوحی - فرزانه قوجلو - دکتر طباطبایی - ترانه مسکوب - گیتی سمسار - هاشم بناپور - نادر مشایخی - ناهید موسوی - صفر عبدالله - جهانگیردری - ایرج جمشیدی - محمود حسینی زاد - محمد علی آتش برگ - ایرج باباحاجی - ناهید طباطبایی - رکسانا خالقی - سعید فیروز آبادی - مهرآسا غیبی و...