مقایسه تطبیقی قلمرو بیابانهای استان تهران از دیدگاه های مختلف

در این مقاله مناطق بیابانی از دیدگاه های اقلیم، خاک، ژئومورفولوژی، زمینشناسی و پوشش گیاهی مورد مطالعه و تفکیک قرار گرفته است. بدین منظور پس از تهیه لایه های اطلاعاتی مربوط به معیارهای سنجش مناطق بیابانی، شاخصهای مربوط به هر عامل در منطقه مورد مطالعه تعیین گردید. به طوریکه در عامل اقلیم، میزان بارندگی، ضریب تغییرپذیری بارندگی، ضریب بی نظمی بارش، شدت میانگین باران روزانه، دامنه مطلق و میانگین دماهای ماهانه و سالانه، میزان تبخیر و نسبت بارش سالانه به تبخیر سالانه و برای عامل پوشش گیاهی؛ گونه های شورپسند، ماسهدوست، تنوع کم گیاهان و... مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. این شاخصها برای هریک از عوامل مورد بررسی به شرح روش تحقیق تعیین شد. تهیه نقشه های رقومی در محیط GIS برای هر یک از عوامل یاد شده نشان داد که سطوح بیابانی استان از 7.7 درصد برای عامل زمینشناختی تا 23.6 درصد برای عامل خاک تغییر میکند. در این میان سهم بیابانهای استان از دیدگاه اقلیم، پوشش گیاهی و ژئومرفولوژی به ترتیب 15، 9.3 و 16.1 درصد است. تلفیق دو به دو و بعد تلفیق تمامی لایه های اطلاعاتی نشان داد که اولا در شناسایی و معرفی محدوده های بیابانی توسط عوامل فوق اختلاف سطح وجود دارد یعنی مجموعه سطوحی را که یکی از عوامل بیابان میداند از نظر یک یا چند عامل دیگر بیابان تلقی نمیشود، به سخن دیگر محدودهای را که هر 5 عامل بهطور مشترک بیابانی میشناسند تنها یک درصد از سطح استان را شامل میشود. دوم آنکه 7/51 درصد از کل مناطق بیابانی فقط از منظر یک عامل بیابان شناخته میشوند(در این سطح عوامل با یکدیگر اشتراک ندارند). بنابراین برای تفکیک مرز مناطق بیابانی تنها استفاده مجرد از عواملی چون اقلیم، خاک، پوشش گیاهی و... نمیتواند کل محدوده های مورد نظر را مشخص سازد. چنین است که در برنامهریزی های جامع می بایست از اجتماع کلیه عوامل محیطی یاد شده استفاده کرد و در این میان محدوده هایی که از نظر عوامل بیشتری بیابانی محسوب شده اند، از درجه سختی و یا مشکلات افزونتری در زمینه های زیست محیطی برخوردارند.