تعیین شاخص های انتخاب در ارقام ذرت (Zea mays L.) به منظور افزایش عملکرد دانه

عملکرد، صفتی کمی است و رسیدن به بهبود ژنتیکی در آن از طریق گزینش مستقیم، وقت گیر است. کاربرد شاخص های انتخاب می تواند یکی از روش های موثر انتخاب غیر مستقیم باشد. پژوهشی در سال زراعی 79-1378 روی 13 هیبرید ذرت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در کوشکک و باجگاه انجام گرفت. با نمونه برداری در مراحل طویل شدن ساقه، ظهور کامل گل تاجی، شیری شدن دانه، خمیری سخت و رسیدن فیزیولوژیک، در نهایت 35 صفت اندازه گیری و محاسبه و هم چنین تجزیه واریانس و کوواریانس روی داده ها انجام شد. با کمک تجزیه علیت، 12 صفت برای تشکیل شاخص های انتخاب گزینش شدند. در این پژوهش دو نوع شاخص انتخاب از نوع اپتیمم به کار برده شد. در هر دو نوع شاخص انتخاب، 28 ترکیب مختلف از صفات به عنوان رابطه های خطی (مدل خطی چند متغیره) به کار برده و ضرایب مربوط به هرکدام از صفات در این ترکیب ها محاسبه شد. ضرایب مربوط به هرکدام از شاخص ها با استفاده ازb = p-1Ga به دست آمد که b، بردار ضرایب شاخص، p-1 معکوس ماتریس واریانس-کوواریانس فنوتیپی، G ماتریس واریانس-کوواریانس ژنوتیپی و a بردار ستونی وراثت پذیری صفات است. در شاخص انتخاب نوع اول، وراثت پذیری صفات با علامت های یکسان به عنوان ارزش های اقتصادی در نظر گرفته شد. برترین شاخص انتخاب نوع اول، شامل صفات عملکرد دانه و میزان جذب و تحلیل خالص در مرحله دوم نمونه برداری بود. در شاخص انتخاب نوع دوم به وراثت پذیری صفات به عنوان ارزش اقتصادی، علامتی برابر با علامت ضریب هم بستگی ژنوتیپی صفات مذکور با عملکرد داده شد. در نهایت برترین شاخص انتخاب نوع دوم، شامل صفات عملکرد دانه و میزان جذب و تحلیل خالص در مرحله دوم نمونه برداری بود. هم بستگی برترین شاخص در هر دو نوع شاخص انتخاب با ارزش ارثی برابر با یک به دست آمد که 14 درصد برتر از شاخص شماره یک که شامل عملکرد تنها بود، می باشد. در هر دو نوع شاخص انتخاب، شاخص های فیزیولوژیک شامل میزان جذب و تحلیل خالص، سرعت رشد گیاه زراعی و سرعت رشد نسبی گیاه زراعی از جمله صفات بسیار مهم تشکیل دهنده شاخص های برتر بودند.