بررسی تنوع نمونه های اسپرس زراعی (Onobrychis sativa)

به منظور بررسی و ارزیابی تنوع و روند زوال بذرهای نمونه های موجود در بانک ژن منابع طبیعی، از خانواده پروانه آسا، گونه Onobrychis sativa انتخاب و 9 نمونه از بذرهای آن، متعلق به سالهای گذشته که در سردخانه نگهداری شده بودند در دو آزمایش جداگانه ژرمیناتور و گلخانه در طرح کاملا تصادفی با سه تکرار مورد آزمایش قرار گرفتند. در آزمایش ژرمیناتور، صفات قوه نامیه، سرعت جوانهزنی و بنیه بذر و در آزمایش گلخانه، درصد جوانه‎زنی، سرعت جوانه زنی، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و طول ریشه، چهل روز پس از کاشت اندازه گیری شد. در ضمن قوه نامیه و وزن هزار دانه بذرها در بدو ورود به سردخانه اندازه گیری شده بود. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه، اختلاف معنی داری را میان نمونه های مورد آزمون، نشان داد. صفات کاهش قوه نامیه، سرعت جوانه زنی در ژرمیناتور و گلخانه، بنیه بذر و ارتفاع گیاه نمونه ها، از نظر آماری اختلاف نشان دادند که نشان دهنده وجود تنوع میان نمونه ها است. نتایج ضرایب همبستگی برای صفات مورد مطالعه در میان دو محیط معنیدار بود که نشان دهنده عدم وجود اثرات متقابل ژنوتیپ× محیط است و نمونه ها از نظر درصد جوانه‎زنی در هر دو شرایط روند یکسانی داشتند. همچنین میان سرعت جوانه زنی و بنیه بذر در ژرمیناتور همبستگی بالایی وجود داشت. این همبستگی به وسیله مدل رگرسیونی گام به گام تایید شد. بنابراین سرعت جوانهزنی برآورد خوبی از بنیه بذر بدست میدهد. کاهش قوه نامیه با صفات درصد جوانه زنی در گلخانه، سرعت جوانهزنی در ژرمیناتور و گلخانه، بنیه بذر، ارتفاع گیاه، تعداد پنجه و طول ریشه همبستگی منفی معنی داری نشان داد. بنابراین در پدیده زوال بذر نه تنها قوه نامیه کاهش می یابد، بلکه سرعت جوانه زنی، بنیه بذر و رشد اولیه گیاه‎ در گلخانه نیز کاهش می یابد‎‎. نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان داد که کاهش قوه نامیه به شدت تحت تاثیر منشا بذر قرار دارد و تحت شرایط انجام آزمایش حاضر، تفکیک اثر دوره نگهداری بذر در سردخانه از اثر منشا بذر، ناممکن بود. بنابراین نمیتوان به طور دقیق پیشنهاد نمود که بذرهای این گونه را پس از چند سال تکثیر و احیاء نمود و بایستی برنامه ریزی احیاء، برای هر نمونه به طور مجزا صورت گیرد.