نقش سیاست در پیدایش فرقه های کلامی در میان مسلمانان

بخش مهمی از آموزه های دین مبین اسلام را مباحث عقیدتی تشکیل می دهد که قرآن کریم در آیات فراوانی بدان پرداخته و مردم را به اعتقاد و ایمان به آن فراخوانده است. مسلمانان در زمان رسول اکرم با توجه به حضور آن حضرت در جامعه اسلامی و نیز به سبب پرهیز بیشتر آنان از هوی و هوس از هرگونه تفرقه و فرقه گرایی عقیدتی به دور بودند، ولی پس از وفات رسول خدا اختلاف نظرها میان آنان آغاز شد و کم کم فرقه های متعددی در میان مسلمانان پدید آمد. بحث از عناصر دخیل در پیدایش فرقه ها، یکی از مباحث مهم در زمینه فرق اسلامی است که در این مقاله با تقسیم بندی عوامل به عوامل داخلی که از درون جامعه اسلامی نشات گرفته است و عوامل بیرونی که ناشی از تعاملات و تبادلات فرهنگی میان مسلمانان و دیگر ملت ها بوده است، تنها به یک عامل از عوامل داخلی پرداخته ایم که نقش عامل سیاست در پیدایش فرقه ها یا ترویج فرقه ای در مقابل فرقه های دیگر است. در این زمینه، اختلاف نظرهای مسلمانان در مسئله امامت و رهبری و پس از آن، دوران حکومت بنی امیه و ترویج اندیشه جبر و سرکوب فکر قدریه بررسی شده است. آن گاه به حمایت حکومت عباسیان از معتزله و بعدها از اشاعره را مطرح کرده و تاثیر سیاست در رواج یا سرکوب یک فرقه را روشن ساخته ایم.