جستاری در باب واژه قرآنی «ویکان»

یکی از ترکیب های قرآنی که از دیرباز بحث های نحوی و تفسیری فراوانی را برانگیخته، ترکیب «ویکان الله » و «ویکانه» در آیه 82 سوره قصص است. این مقاله، آراء نحویان و مفسران را درباره ساختار این ترکیب بررسی می کند. ابتدا سخن دانشوران نحو و تفسیر سده های نخستین نقل و ارزیابی و در پایان مقتضای بلاغت قرآن در آن باره بازگو شده است. درباره ساختار این ترکیب، بیشتر محققان دانش نحو نظر سیبویه را مبنی بر مرکب بودن آن از «وی» و «کان» پذیرفته و آن را بهترین نظر دانسته اند.
امروزه میان اهل فن در این اختلافی نیست که «وی» در ترکیب «ویکان» موقعیت و معنایی جدا از «کان» دارد واسم صوتی است که بی اختیار در رویارویی با امری خلاف انتظار بر زبان جاری می شود. تنها گفتگو در مفهوم «کان» است که آیا برای تشبیه است یا تحقیق و یقین یا چیز دیگر. حاصل بررسی آن است که ترکیب نامبرده آمیزه ای از گمان و شگفتی را با مایه ای از غافلگیری و بیداری پس از توهم زدگی افاده می کند. علاوه بر تایید این معنی از جهت تحلیل نحوی و زبان شناختی، فضای وقوع داستان هلاکت قارون و مضامین آیات پیرامونی آیه مورد بحث، قرینه ای روشن بر این معنی است.