شناسایی و مطالعه برخی از ویژگی های زیستی و سرولوژیکی جدایه ویروس موزائیک کلم گل ازگیاه کلزا در استان آذربایجان غربی

گیاه کلزا (Brassica napus L.) از خانواده ی Brassicaceae از اهمیت اقتصادی ویژه ای برخوردار است. سطح کاشت کلزا در سال های اخیر به دلیل نوع روغن آن افزایش یافته است. یکی از ویروس های مهم آلوده کننده ی کلزا، ویروس موزائیک کلم گل (CaMV) از جنس Caulimovirus است که دراکثر مناطق کاشت این گیاه در جهان گزارش شده است. در چند مزرعه کلزای استان آذربایجان غربی (ارومیه) علایمی به صورت رگبرگ های روشن، نواری، زردی، کاهش رشد، بدشکلی و چروکیدگی برگ و تشکیل نشدن غلاف بذری مشاهد شد. نمونه های جمع آوری شده از نظر آلودگی به ویروس CaMV با استفاده از آنتی سرم اختصاصی خریداری شده از شرکت DSMZ (برانشوایگ، آلمان) در آزمون سرولوژیکی الیزای مستقیم مورد سنجش قرار گرفت. در نمونه های آلوده و خالص شده از گیاه کلزا، پیکره های ایزومتریک و کروی شکل عامل ویروسی به ابعاد حدود 53 نانومتر در میکروسکوپ الکترونی قابل دیدن بود. حدود60 درصد (از 80 نمونه گیاه) نمونه های دارای علایم ویروسی در مقابل آنتی بادی ویروس CaMV واکنش مثبت نشان دادند. مایه زنی مکانیکی نمونه های مثبت، موجب بروز لکه های موضعی نکروتیک روی توتون کلولند (Nicotiana clevelandii L.)، تاتوره stramonium L.) (Datura و هم چنین علایم بدشکلی و پیچیدگی در برگ های جوان این گیاهان شد. علایم ریخت شناسی رگبرگ روشنی، رگبرگ نواری، پیچیدگی و زرد شدن در اغلب گیاهان محک خانواده ی کلم آزمایش شده مشاهده شد. تلقیح مکانیکی در شرایط گلخانه، روی گیاهان سلمه قرمز (Chenopodium amaranticolor Reny & Cost)، توتون وایت بارلی (Nicotiana tabacu L.) توتون راستیکا (N. rustica L.)، گل اطلسی (Petunia hybrida)، توتون گلوتینوزا (N. glutinosa L.) کلم قمری(B. oleracea L.var Gongylodes) و یک رقم کلم گل (B. oleracea L. var.Botrytis) علایم آلودگی به ویروس مشاهده نشد. برای خالص سازی ویروس از 400 گرم برگ آلوده گیاه شلغم از مراحل و دورهای مختلف سانتریفیوژ و ستون ساکارز با شیب 10 تا 40 در صد در بافر سدیم فسفات 1/0 مولار استفاده شد. در آزمایش های گلخانه ای کلزا رقم هیولا-308 از حساسیت کمتری نسبت به آلودگی به جدایه ویروس در مقایسه با سایر ارقام هایولا-401 پی. اف و اپشن برخوردار بود. با استفاده از آنتی سرم تهیه شده علیه جدایه ارومیه CaMV تعیین پراکنش این ویروس به روش غیر مستقیم آزمون الیزا در سایر مناطق مهم کاشت کلزا قابل ردیابی و شناسایی است.