معرفی شاخص مقایسه عملکرد آزمایشگاه های غربالگری تالاسمی شهرستان های تابعه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و بررسی مقایسه ای عملکرد آن ها

هر چند برنامه کنترل و پیشگیری از بتا تالاسمی ماژور، یکی از موفق ترین برنامه های پیشگیری در عرصه ژنتیک می باشد ولی هنوز مواردی از بروز جدید تالاسمی ناشی از خطای آزمایشگاهی وجود دارد. با توجه به این که در حال حاضر در دستورالعمل کشوری برنامه پیشگیری تالاسمی، شاخص و معیار مشخص و قابل محاسبه و تفسیری جهت ارزیابی و مقایسه عملکرد آزمایشگاه های غربالگری تالاسمی وجود ندارد، در این مطالعه در صدد برآمدیم تا ضمن مقایسه عملکرد آزمایشگاه های غربالگری شهرستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، ابزاری با قابلیت محاسبه و تفسیر آسان در اختیار مدیران و کارشناسان غیر فنی شبکه ها و مراکز بهداشت شهرستان ها قرار دهیم.
در این مطالعه به روش مقطعی، اطلاعات مربوط به برنامه غربالگری داوطلبین ازدواج از 18 شهرستان تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از ابتدای سال 1385 تا پایان سال 1387 جمع آوری و پس از ورود اطلاعات در نرم افزار Excel، شاخص p (درصد مردان با اندکس های خونی پایین غربالگری شده در هر سه ماه) برای 19 آزمایشگاه غربالگری تالاسمی محاسبه گردید و میانگین و ضریب تغییرات آن در طول مدت مذکور به دست آمد. بر اساس نتایج آن، عملکرد آزمایشگاه های غربالگری تالاسمی مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفت.
در مجموع از 19 آزمایشگاه مورد مطالعه در مدت 36 ماه، کمترین درصد ضریب تغییرات مربوط به آزمایشگاه شهرستان مبارکه(4/10%) و سپس آزمایشگاه رفرانس استان(9/10%) و بیشترین آن مربوط به خور(3/76%) و سپس تیران و کرون(2/58%) بود. میانگین شاخص p در کل مراکز مطالعه شده 14 درصد و در آزمایشگاه رفرانس 9/13 درصد محاسبه گردید. بالاترین میانگین در مبارکه(2/24%) و کمترین آن در خور (8/8%) به دست آمد.
یافته های این مطالعه نشان می دهد که شاخص p می تواند به منظور ارزیابی روند کلی کیفیت انجام غربالگری تالاسمی در هر آزمایشگاه، مورد توجه مسؤولین قرار گیرد. ضمنا با ملاحظه نتایج به دست آمده، عملکرد آزمایشگاه های غربالگری در برخی شهرستان ها با شرایط مطلوب فاصله داشته و به نظر می رسد استهلاک برخی دستگاه های شمارشگر سلولی و عدم کنترل کیفی مناسب آن ها می تواند دلیل اصلی آن باشد. جایگزینی دستگاه های جدید و مورد تایید آزمایشگاه مرجع سلامت و نیز تامین اعتبار لازم جهت خرید مقدار کافی و مناسب خون کنترل و توزیع آن در میان مراکز غربالگری تالاسمی، هم زمان با آموزش مؤثر و مستمر نیروهای فنی شاغل در این مراکز می تواند به بهبود قابل توجه صحت و اعتبار نتایج این آزمایشگاه ها و در نتیجه ارتقاء برنامه پیشگیری و کنترل تالاسمی بیانجامد.