فرصت ها و چالش های تعامل منطقه گرایی و چندجانبه گرایی

در پانزده سال گذشته، تعداد موافقت نامه های منطقه ای و تجارت آزاد به سرعت افزایش یافته است. در دوران گات تنها 124 موافقت نامه منطقه ای اعلام شد، در حالی که از زمان تاسیس سازمان جهانی تجارت بیش از 160 موافقت نامه دیگر شامل تجارت کالا و خدمات به این سازمان اعلام شده است. تا اول مارس 2007 تعداد 194 موافقت نامه اجرایی شده که 129 مورد بر اساس ماده 24 گات، 21 مورد بر اساس شرط توانمند سازی و 44 مورد بر اساس ماده 5 موافقت نامه عمومی تجارت خدمات (گاتس)[3] اعلام شده است. به استثنای مغولستان که عضو هیچ موافقت نامه منطقه ای نیست، کلیه اعضای سازمان جهانی تجارت حداقل عضو یک موافقت نامه منطقه ای محسوب می شوند. کشورهای آسیایی که در گذشته از عضویت در ترتیبات منطقه ای اجتناب می کردند، در حال حاضر جزو فعال ترین کشورهای درگیر در مذاکرات موافقت نامه های منطقه ای جدید هستند.
عضویت در یک ترتیب تجاری منطقه ای افزایش رفاه اعضای آن را تضمین نمی کند. به علاوه، تشکیل آن ممکن است به طور زیانباری رفاه کشورهای غیر عضو را به دلیل انحراف تجارت و آثار آن در مورد رابطه مبادله تحت تاثیر قرار دهد. حتی اگر اعضای سازمان جهانی تجارت به طور همزمان از منطقه گرایی و چندجانبه گرایی استقبال کنند، ضروری است بدانند که سازمان جهانی تجارت چگونه با چالش های ناشی از افزایش سریع موافقت نامه های منطقه ای برخورد کرده است و دیگر چالش های موجود چه چیزهایی می توانند باشند.
در این مقاله ادبیات نظری ترتیبات تجارت منطقه ای به عنوان بلوک های بازدارنده یا بلوک های سازنده نظام تجاری چندجانبه مرور خواهد شد. همچنین، شواهد کلی در زمینه تعامل بین افزایش سریع ترتیبات منطقه ای و تحولات نظام تجاری چندجانبه ارائه می شود تا نشان داده شود که آیا این ترتیبات، بلوک های بازدارنده و محدودکننده هستند یا بلوک های سازنده و تسهیل کننده.