روند توسعه شوری و تخریب اراضی کشاورزی در منطقه شمس آباد استان قم

شور شدن خاک ها در مناطق خشک و نیمه خشک یک معضل جدی برای توسعه کشاورزی و استفاده پایدار از منابع خاک و آب می باشد. به منظور بررسی تاثیر توسعه فعالیت های کشاورزی بر تخریب اراضی و افزایش شوری خاک، منطقه شمس آباد استان قم انتخاب گردید. ابتدا عکس های هوایی سال 1334 (1955 میلادی) و داده های ماهواره ای سال های 1990 و 2002 میلادی و هم چنین اطلاعات در دسترس از وضعیت منابع آب و خاک منطقه در گذشته، جمع آوری گردید. با استفاده از اطلاعات موجود و پس از بازدید صحرایی، از خاک های با شوری متفاوت در طول 3 ترانسکت تعداد 150 نمونه خاک در دو عمق 50-0 و 100- 51 سانتی متری جمع آوری شد. روی نمونه ها تجزیه های فیزیکی و شیمیایی انجام گرفت و سپس با کمک نرم افزار ILWIS، نقشه های شوری، سدیمی و کاربری اراضی ترسیم گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که طی 47 سال گذشته، وسعت اراضی کشاورزی در منطقه حدود 5/9 برابر افزایش یافته است که موجب افزایش شوری و افت سطح منابع آب های زیرزمینی این ناحیه شده است. در حال حاضر متوسط شوری آب چاه های منطقه حدود 19/7 دسی زیمنس بر متر می باشد و سالانه حدود یک متر افت در سطح ایستابی چاه ها مشاهده می گردد. متوسط هدایت الکتریکی خاک در سال 1362 در عمق سطحی حدود 5/6 دسی زیمنس بر متر و در سال 1384 این رقم به حدود 7/10 دسی زیمنس بر متر رسیده است. در صورت ادامه این روند و عدم برنامه ریزی صحیح، تمام اراضی منطقه در سال های آینده از حیز انتفاع خارج خواهند شد. بنابراین برنامه ریزی برای توسعه استان قم باید با درنظر گرفتن مشکلات و محدودیت های توسعه ناپایدار کشاورزی در حاشیه کویر صورت پذیرد.