بررسی منظرهای انتقادی چهارگانه به مبانی اعلامیه جهانی حقوق بشر

مساله «حقوق بشر»، چه از منظر گفتمان توسعه و چه از منظر گفتمان «سنت و تجدد»، یکی از مهمترین چالش های کشور ما است. به ویژه این که تفکر اسلامی، حقوق بشر غربی را نیز به چالش کشیده است. در این مقاله، اعلامیه جهانی حقوق بشر، بر اساس مبانی هستی شناختی و انسان شناسانه اش مورد بررسی قرار می گیرد و تلاش می شود تا از منظرهای انتقادی چهارگانه نسبت به آن نگریسته شود. برای این منظور، ابتدا به واکاوی چیستی فلسفه حقوق بشر و دو مبنای مطرح در مورد آن - حقوق پوزیتیویستی و حقوق طبیعی- می پردازیم و با فرض قبول هر دو مبنا برای اعلامیه حقوق بشر، به بررسی چهار منظر انتقادی به این مبانی فلسفی، معطوف می شویم.
منظر اول، از نگاهی مارکسیستی معتقد است که حقوق بشر، ابزار توسعه نظام سرمایه داری است. منظر دوم، با تکیه بر آراء پست مدرن ها، وجه عام بودن حقوق بشر را مورد پرسش قرار می دهد و جهانشمولی آن را افسانه می انگارد. منظر سوم، از منظری دینی- اسلامی بر این عقیده است که حق قانون گذاری در انحصار خداوند است و اعلامیه حقوق بشر که از خرد خودبنیاد انسان مدرن برآمده است، نمی تواند انتظار بشریت را برآورد. منظر چهارم، با تاکید بر نقد منطق تجدد، آن را ناتوان در ارائه چنین حقوقی می پندارد.