نظریه مبادله و مشارکت سیاسی زنان در مراکز شهری استان اصفهاندکتر محمود کتابی

امروزه مشارکت سیاسی مردم، زیر بنا و بنیاد توسعه سیاسی کشورها را تشکیل می دهد. این مشارکت به ویژه در نظام های مردم سالار از اهمیت زیادی برخوردار است. ایفای نقش در عرصه سیاست توسط زنان را باید از جمله نقش های جدید تعریف شده برای زنان قلمداد کرد.
در فرآیند توسعه فرهنگی و انتقال از جامعه سنتی به جامعه پس از سنت، نقش های اجتماعی مختلف باز تعریف می شود و در این تعریف مجدد، انتظارات نقش ها دگرگون می شود. نقش زنان در جامعه سنتی عمدتا به نقش هایی در درون نهادخانواده محدود می شود و همواره بر نقش مادری و همسری آنها تاکید می گردد. در جامعه پس از سنت، از نقش های خانوادگی زنان، کاسته و به نقش های آنان در خارج از نهاد خانواده، افزوده می شود.
از مهم ترین نقش های یک زن در شرایط جدید نقش سیاسی اوست. در جامعه پس از سنت، موقعیت شهروند بودن زنان بیش از موجودیت زیست شناختی آنها مورد توجه است.
ایفای هر نقش برای کنش گر اجتماعی، با هزینه ها و پاداش هایی همراه است. چنین به نظر می رسد که ایفای نقش های سیاسی (حضور واقعی در عرصه سیاست) به ویژه در کشورهای در حال توسعه، از جمله در کشورهایی نظیر ایران، همواره امری پر مخاطره و پر هزینه بوده است. عرصه سیاست به ویژه برای زنان (در مقایسه با مردان)، مخاطره آمیزتر و پرهزینه تر است.
به نظر می رسد که سطح مشارکت سیاسی زنان در ایران در حال حاضر پایین است و به طور عمده به حضور در پای صندوق های رای - که از کم هزینه ترین اشکال مشارکت سیاسی است - محدود می شود. بالابودن هزینه های حضور در عرصه سیاست به ویژه برای زنان، در برابر پایین بودن پاداش چنین فعالیت هایی، به کاهش مشارکت سیاسی و محدود شدن آن به کم هزینه ترین اشکال مشارکت، خواهد انجامید.
در این مقاله سعی براین بوده است که موضوع مشارکت سیاسی زنان در مراکز شهری استان اصفهان در قالب نظریه مبادله مورد کندوکاو قرار گیرد. ضمن ارایه وضعیت موجود مشارکت سیاسی زنان، براساس معرف های مختلف، توان مندی نظریه مبادله، در تبیین آن به عنوان یک متغیر وابسته مورد آزمون تجربی قرار خواهد گرفت. در این چارچوب پنج سؤال اصلی به شرح زیر مطرح گردیده و پاسخ های لازم برای آنها تدارک دیده شده است: 1 مشارکت سیاسی زنان در جامعه آماری مورد مطالعه در چه سطحی است؟
2 موقعیت زنان، بر روی یک طیف هزینه/ پاداش، برای مشارکت سیاسی چگونه است؟
3 آیا می توان متغیر مشارکت سیاسی زنان را به عنوان یک متغیر وابسته، با استفاده از قضیه ارزش در نظریه مبادله، در جامعه آماری مورد مطالعه تبیین کرد؟
4 در صورت مثبت بودن پاسخ به سؤال سوم، توانایی قضیه ارزش از نظریه مبادله، در تبیین مشارکت سیاسی زنان تا چه حد است و به عبارت دقیق تر چه سهمی از واریانس متغیر مشارکت سیاسی زنان توسط قضیه مذکور توضیح داده می شود؟
5- علاوه بر متغیر هزینه / پاداش، کدام متغیرها را می توان به عنوان متغیرهای مفروض تاثیرگذار بر مشارکت سیاسی زنان در جامعه آماری مورد مطالعه دانست؟