سن گشناسی، ژئوشیمی و محیط زمین ساختی سنگ های آتشفشانی ائوسن منطقه خاور هریس، آذربایجان شرقی- شمال باختر ایران

منطقه مورد مطالعه در شمال باختر ایران و در حدود 20 کیلومتری خاور شهرستان هریس واقع شده و بخشی از زون البرز- آذربایجان می باشد. وجود گنبدهای گدازه به همراه جریان های ستبر گدازه، برش و لایه های ایگنمبریتی، نشان دهنده یک مرکز فوران مهم در این منطقه می باشد. سن آتشفشانی های مورد مطالعه ائوسن زیرین- میانی بوده و سنگ های گرانیتوییدی نوع I با سن ائوسن پسین این مجموعه را همراهی می کنند. محلول ها و سیال های گرمابی حاصل از این گرانیتوییدها که ارتباط ژنتیکی با سنگ های آتشفشانی مورد بررسی دارند در برخی نواحی باعث دگرسانی آنها و در نتیجه باعث کانه زایی های فلزی شده اند. بر اساس رده بندی شیمیایی سنگ های آتشفشانی منطقه شامل آندزیت، آندزیت بازالتی و تراکی آندزیت می باشد. بافت این سنگ ها پورفیری، میکرولیتی پورفیری و هیالومیکرولیتی بوده و درشت بلور های آنها اغلب پلاژیوکلاز، فلدسپار قلیایی، اوژیت، هورنبلند و بیوتیت است. بافت های غربالی و دگرسانی انتخابی در پلاژیوکلازها، وجود بیوتیت ها و هورنبلندهای با حواشی سوخته به همراه سایر بافت های غیرتعادلی از ویژگی های بارز این سنگ ها است. نمودارهای SiO2 در برابر Na2O+K2O، AFM، SiO2 در برابر K2O نشان می دهد که این سنگ ها همانند گرانیتوییدهای همراه، کلسیمی- قلیایی (کالک آلکالن) پتاسیم متوسط تا بالا هستند. ویژگی های شیمیایی سنگ های مورد بررسی حاکی از غنی شدگی آنها در زون های فرورانشی یا آلایش پوسته ای بوده و روند غنی شدگی درون صفحه ای را نشان نمی دهند. ترسیم نمونه ها در نمودارهای Rb/Ba در برابر Ti/Y و Nb/Zr در برابر Nb نشان می دهد که شیمی این سنگ ها بیشتر توسط تبلور تفریقی کنترل شده و نقش آمیختگی ماگمایی در تحول این سنگ ها محسوس نبوده است. ترسیم نمونه های مورد بررسی در نمودارهای متمایزکننده محیط زمین ساختی بازالت ها و آندزیت ها که بر اساس عناصر Th، Ti، Zr، Nb، Sr استوارند، حاکی از تعلق آنها به کمان های آتشفشانی کلسیمی- قلیایی است. همچنین مقایسه الگوهای عناصر ناسازگار و سازگار کمیاب سنگ های آندزیتی مورد بررسی با انواع موجود در محیط های زمین ساختی مشخص، بیانگر تطابق زیادتر آنها با کمان های آتشفشانی، بویژه با انواع موجود در محیط های پس برخوردی می باشد.