بررسی کانی شناسی و رفتار عناصر نادر خاکی (REE) در زون-های دگرسان گرمابی توده گرانیتوئیدی آستانه (جنوب باختری اراک، استان مرکزی)

توده گرانیتوئیدی آستانه در 40 کیلومتری شهرستان اراک قرار گرفته و بخشی از زون ساختاری سنندج- سیرجان را در باختر ایران تشکیل می دهد. بیشتر این توده نفوذی از سنگ های گرانودیوریتی تشکیل شده و به طور گسترده ای دستخوش دگرسانی گرمابی شده است. توصیف این زون های دگرسان بر اساس بررسی های صحرایی، کانی شناسی و رفتار عناصر نادرخاکی (REE) موضوع این مقاله است. در گستره مورد بررسی هشت زون دگرسان گرمابی شامل زون فیلیک (سریسیتی) با انبوهه هایی از کوارتز، سریسیت و پیریت؛ کلریتی با مجموعه کوارتز، سریسیت، و کلریت؛ پروپیلیتی با مجموعه کانی های کلریت، اپیدوت، کلسیت و آلبیت؛ آرژیلیتی با فراوانی بیشتر کانی های رسی (کلریت و ایلیت)؛ سیلیسی با فراوانی کوارتز؛ آلبیتی با کانی های آلبیت، کلریت؛ و کوارتز؛ هماتیتی با انبوهه هایی از هماتیت، کربنات های آهن (آنکریت و سیدریت)؛ و بالاخره کلریت تورمالینی شده با کانی شاخص تورمالین (دراویت) قابل شناسایی هستند. نتایج حاصل نشان می دهند که تفاوت های چشمگیری در رفتار REE ها، در زون های مختلف دگرسان این منطقه وجود دارد به طوری که در زون دگرسان سریسیتی LREE ها غنی شده اند، ولی الگوی HREEها (به استثنای Yb که غنی شده است) در مقایسه با سنگ نادگرسان معادل خود، تغییری نمی کند. در زون دگرسان کلریتی LREE ها تهی شده اند ولی HREE ها رفتارهای متفاوتی نشان می دهند. در زون های دگرسان پروپیلیتی و آرژیلیتی همه REE ها تهی شده اند ولی LREE ها در مقایسه با HREE ها تهی شدگی بیشتری نشان می دهند، و در زون دگرسان سیلیسی و هماتیتی LREE ها در مقایسه با HREE ها غنی شد گی نشان می دهند، و با لاخره در زون دگرسان آلبیتی و زون تورمالینی همه REE ها تهی شده اند. این ویژگی ها نشان می دهند که رفتار REEها در زون های دگرسان گرمابی توده گرانیتوئیدی آستانه در واقع به واسطه PH، حضور آمیخته های یونی در شاره و وجود کانی های ثانویه ای که بتوانند REE ها را در ساختار خود بپذیرند، کنترل می شوند.