نقش عوامل قانونی و تشکیلاتی، مدیریت منابع و گروه های اجتماعی در تخریب منابع طبیعی تجدید پذیر

تخریب منابع طبیعی کشور پدیده ایست که در چند دهه اخیر بیش از گذشته گسترش یافته و ذهن کارشناسان، دست اندرکاران و مسئولین را کم و بیش به خود متوجه نموده است. از جمع عواملی که از آنها به عنوان عوامل تاثیرگذار در بروز این وضعیت یاد می شود، از جمله عوامل قانونی، تشکیلاتی، اداری و حقوقی مرتبط با منابع طبیعی می باشد. این تحقیق در سطح 11 استان کشور که در مناطق مختلف آب و هوایی کشور پراکنده هستند، انجام گرفت. طی کار میدانی و جمع آوری اطلاعات 504 پرسشنامه از کارشناسان دست اندرکار منابع طبیعی تکمیل شد. در این پرسشنامه، نظرات آنها در مورد عوامل قانونی و تشکیلاتی که به نحوی در ایجاد زمینه برای تخریب منابع طبیعی تاثیردارند، همچنین اشکال مختلف مدیریت منابع طبیعی و اثر آنها در تخریب، نقش و میزان تاثیر گروه های اجتماعی شامل شهرنشینان، روستائیان و عشایر و وضعیت اقتصادی آنها در تخریب منابع طبیعی، جمع آوری و جمع بندی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که عواملی چون کمبود نیرو و امکانات برای کنترل عرصه ها 2/21 درصد، کم توجهی و انگیزه پائین مامورین، مسئولین و کارشناسان 4/16درصد و عدم وجود قوانین قاطع 2/16درصد از عوامل قانونی و تشکیلاتی مؤثر در تخریب منابع طبیعی را موجب شده اند. موارد دیگری چون عدم وضوح قوانین موجود، عدم بر خورد قاطع دادگستری ها با متخلفین، پائین بودن میزان جریمه ها و بطور کلی، نقص قوانین و کمبود قوانین لازم به ترتیب از دیگر عوامل مؤثر در تخریب منابع طبیعی می باشند. از نظر اشکال مدیریت، مدیریت دولتی بر منابع طبیعی با 8/22درصد، مدیریت عمومی بهره برداران (مشاع) با 9/17درصد و مدیریت گروهی در طرحهای مرتعداری با 6/15درصد در تخریب منابع طبیعی مؤثر هستند. عواملی چون مدیریت در قالب شرکتهای تعاونی مرتعداری، مدیریت خصوصی بهره برداران غیر محلی و مدیریت خصوصی بهره برداران (چند خانوار) در مراتب بعدی از نظر تاثیرشان در تخریب منابع طبیعی قرار دارند. مدیریت فردی بهره برداران کمترین تاثیر را در این زمینه دارد. در رابطه با گروه های اجتماعی، روستائیان با 4/47درصد بیشترین اثر را در تخریب منابع طبیعی داشته اند، در حالیکه عشایر عامل 3/32 درصد و شهرنشینان عامل 3/20 درصد تخریب منابع طبیعی بوده اند. همچنین نقش روستائیان و عشایر فقیر با 6/58 درصد در تخریب منابع طبیعی بیشتر از نقش روستائیان و عشایر غنی بوده است.