بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های مختلف برنج (Oriza sativa L.) با استفاده از روش های آماری چند متغیره

به منظور بررسی روابط صفات مختلف با عملکرد، تعیین تنوع ژنتیکی و طبقه بندی ارقام، تعداد 100 ژنوتیپ برنج در قالب طرح لاتیس ساده 10×10 با 2 تکرار در مؤسسه تحقیقات برنج کشور- رشت در سال 1379 مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر کلیه صفات اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1 درصد وجود داشت. بیشترین و کمترین مقدار ضریب تغییرات ژنوتیپی و فنوتیپی به ترتیب متعلق به صفات طول خروج خوشه از غلاف و روز های تا 50 درصد گلدهی بود. صفات درصد آمیلوز و درجه حرارت ژلاتینی شدن دارای بیشترین و عملکرد دانه دارای کمترین وراثت پذیری عمومی بودند. صفات تعداد پنجه کل و بارور، تعداد دانه پر در خوشه، وزن تک بوته و درصد آمیلوز همبستگی مثبت و معنی دار با عملکرد دانه نشان دادند. نتایج حاصل از تجزیه علیت نشان داد که وزن تک بوته به دلیل دارا بودن اثرمستقیم زیاد و بالا بودن آثار غیرمستقیم سایر صفات از طریق این صفت می تواند به عنوان معیار گزینش جهت اصلاح و بهبود عملکرد معرفی گردد. در تجزیه عاملی شش عامل اصلی و مستقل به ترتیب تحت عناوین عامل مورفولوژی گیاه، شکل و اندازه دانه، عملکرد و اجزای آن، تعداد دانه، پرشدن دانه و ظهور خوشه بدست آمد که 6/79 درصد تنوع داده های کل بین ارقام را توجیه نمود. تجزیه خوشه ایبا استفاده از روش حداقل واریانس وارد، ژنوتیپ ها را در هفت گروه به ترتیب با 8، 27، 10، 5، 12، 9 و 29 ژنوتیپ طبقه بندی نمود.