تجلی خواب عارفان در مثنوی مولانا

دنیای خواب رؤیا، جهانی است بس شگرف و شگفت در اعماق اقیانوسی عظیم و عمیق با سرزمین هایی که در آسمان شهرهایش هزاران منظره عجیب و غریب نهان است. آنجا که همگان را رخصت سفر و مشاهده عجایب و گوش دادن به غرایب آن با چشم برهم نهادنی است و بیرون آمدن از آن با پیچش دمی و بازدمی. خواب دیدن و پا نهادن به عالم رؤیا بی گمان تنها «حق» از حقوق بشر است که هیچ قدرتی و هیچ قدرتمندی در جهان قادر به سلب و تصریف در آن نیست. پهنه خیال و گسترده اندیشه تنها پناهگاه انسان و شاید تنها ضامن آینده بشر و بشریت است چرا که خیال را حدی و اندیشه را مرزی نیست و جباران و زورگویان روزگار تنها می توانند رؤیای انسان را به کابوس مبدل کنند، ولی قادر به نابودی آن نیستند.
در گستره فرهنگ اسلامی و ادبیات منثور و منظوم عرفانی کمتر اثری را می توان یافت که در آن حداقل به اشاره ای یا بیتی به مسئله خواب و رؤیا و خوابگزاری پرداخته نشده باشد. بدین مناسبت پدیده خواب و رؤیا یکی از مسائل مورد توجه شعرا و نویسندگان قرار گرفته و پیوسته از مسائلی بوده است که اندیشه افراد عادی و دانشمندان را به خود جلب کرده و شاعران را به تحقیق در مورد این پدیده وا داشته است.
مولانا جلال الدین محمد بلخی در آثار خویش، به ویژه در مثنوی شریفش، تحقیقات و توصیفات کاملی درباره خواب رؤیا ارائه داده است. از دیدگاه این شاعر بزرگ خواب و رؤیا پنجره ای به سوی نادیده ها و ناشنیده ها و سرانجام به سوی ناشناخته ها است و در عالم خواب هر انسانی توان سرک کشیدن و سراپرده عالم ملکوت داشته و با وجود آنکه در آن حالت همه حواس ظاهر از کار می افتد، حواس باطنی شخص با نیرویی خستگی ناپذیر به کار می افتد و یک بیداری حقیقی شامل حال انسان می شود.
در این مقاله سعی برآن است که مسئله خواب رؤیا از منظر صاحب مثنوی مورد بحث قرار گرفته و منظرات اجمالی و حدسیات مولانا شاعر بزرگ و منامدار ایرانی در این زمینه که به نوبه خود جامع و پربار می باشو ارائه گردد.