تجاوز بریتانیا در سیستان

سیستان یکی از مراکز مهم شهری در جنوب شرقی ایران بود. خرابه های شهر، رفاه و حاصلخیزی آن را نشان می دهد. تا آنجا که یکی از ماموران انگلیسی آن را لندن قدیم آسیا می خواند. این مقاله تلاش می کند ثروت نهفته عظیم این شهر قدیمی را – که آن را به دلایل تجاری، سیاسی و استراتژیک حایز اهمیت ساخته بود- توصیف کند. سیستان در قرن نوزدهم و بیستم به دلیل اهمیت استراتژیکی، محل رقابت قدرتها - بخصوص رقابت بین بریتانیا و روسیه - شد. این رقابت قدرت، علت عمده فقر روستاییان شد. کمپانی هند شرقی به شدت سیستان را پس از نفوذ در افغانستان و نیز نفوذ روسها در آسیای مرکزی به صورت مرکز تبادلات تجاری خود درآورد. نفوذ غرب در سیستان از سال 1809 آغاز شده بود. وقتی سمرقند را روسها در سال 1867 به سرزمین خود ملحق ساختند، انگلیسی ها مساله ایجاد منطقه بی طرفی را بین بریتانیا و روسیه در آسیای مرکزی مطرح ساختند. در نتبجه سیستان در سال 1872 بین افغانستان و ایران تقسیم شد. به دنبال آن، براساس پیشنهاد دولت هند بریتانیا ارتباط تجاری بین سیستان و کویته برقرار شد، به این ترتیب بریتانیا منافع خود را به قسمتهای مرزی ایران و بلوچستان گسترش داد. براساس اسناد رسمی و غیر رسمی، بریتانیا در اواخر نیمه دوم قرن نوزدهم در صدد بود به منظور گسترش منافع اقتصادی مناطقی را در آن ناحیه به قلمرو استعماری خود بیفزاید. این تصمیم استعماری همراه با کشمکشهای قدرتهای محلی، حاصلخیزی سیستان را به نابودی کشاند و روستاییان محلی را با فقر جانکاهی رو به رو ساخت.