مشارکت اجتماع در اجرای عدالت کیفری در ایران

در طول چند سال اخیر، مدیران و دست اندرکاران سیاست جنایی ایران از تاکید بر رویکردهای سزاگرایانه برای حل معضل بزهکاری عقب نشینی کرده اند، از این رو تحت تاثیر مطالعات جرم شناسانه و ترجمه نوآوری های سیاست جنایی کشورهای غربی، مفاهیم و واژگان جدیدی وارد گفتمان رسمی سیاست جنایی ایران شده است. به موازات این تحولات فهرستی از رویکردهای اجتماع محور نسبت به نظام عدالت کیفری، از جمله مجازاتهای اجتماع محور، شوراهای مردمی حل اختلاف، پلیس اجتماع محور و پیشگیری از جرم مبتنی بر مشارکت اجتماع، بتدریج در برنامه های پنج ساله توسعه و نیز برنامه دوم توسعه و اصلاحات قضایی گنجانده شد. صرف نظر از اینکه این ایده ها و سیاستها از چه مجراهایی سیاست جنایی ایران را تحت تاثیر قرار داده است، مهمترین سوالی که در این زمینه مطرح می شود این است که این برنامه ها تا چه اندازه نیازهای کنونی سیاست جنایی ایران را تامین خواهد کرد؟ همچنین رویکردهای اجتماع محور تا چه اندازه با بسترهای اجتماعی-اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جامعه ایران همخوانی و سازگاری دارند؟ به نظر می رسد دستیابی به هرگونه موفقیت در زمینه مشارکت اجتماع در قلمرو عدالت کیفری منوط به پیش شرطهایی از جمله تحولات ساختاری، فرهنگ سازی و فهم و درک صحیح از فلسفه و مبانی نظری ای است که در پس هر یک از این اصلاحات نهفته است. این مقاله بر آن است که دو جلوه مهم از رویکردهای اجتماع محور، یعنی مجازاتهای اجتماعی و شوراهای حل اختلاف را در ایران مورد بحث و بررسی قرار دهد.