بررسی تحمل به سرما در برخی از ژنوتیپ های زمستانه و بینابین گندم نان در شرایط مزرعه در مراغه

سرما یکی از مهم ترین تنش های غیرزنده است که رشد، تولید و عملکرد گندم را دربسیاری از نقاط ایران تحت تاثیر قرار می دهد. تولید ارقام متحمل به سرما یکی از راهکارهای مهم برای جلوگیری از کاهش خسارت سرما و افزایش عملکرد است. در سال 1384 آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و بیست ژنوتیپ گندم نان در دو مرحله برای تعیین میزان تحمل به سرما انجام شد. ژنوتیپ ها به هنگام پنجه زنی در دو زمان مختلف از خاک بیرون آورده شدند و طوقه های آن ها در فریزر در معرض ده دمای زیر صفر (از 5- تا 23- درجه سانتی گراد) قرار گرفتند و LT50(دمای انجمادی که بر اثر آن 50 درصد بوته ها از بین می روند) برای هر ژنوتیپ تعیین شد. برای بررسی اثر زمان انجماد طوقه برتحمل به سرمای ژنوتیپ ها تجزیه نهایی بر اساس آزمایش کرت خرد شده در زمان بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد که از نظر تحمل به سرما بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی داری وجود دارد و ژنوتیپ های شماره 1، 3 و 15 با LT50 برابر 13- درجه سانتی گراد متحمل ترین ژنوتیپ ها و ژنوتیپ شماره 4 با LT50 برابر33/9- درجه سانتی گراد حساس ترین ژنوتیپ نسبت به سرما شناخته شدند. اثر زمان نمونه گیری نیز معنی دار بود به طوری که تحمل به سرمای ژنوتیپ ها در نمونه برداری اول نسبت به نمونه برداری دوم به دلیل فرایند خوگرفتگی و تکمیل دوره بهاره سازی بیشتر بود. با توجه به این که این آزمایش در محدوده ده دمای زیر صفر انجام شد، انتخاب ژنوتیپ های متحمل به سرما از دقت بالایی برخوردار بود و می توان از آن ها در برنامه های اصلاحی استفاده کرد.