شیخ طوسی و آرای تفسیر معتزله

تفسیر تبیان یکی از تفاسیر شیعی در قرن پنجم هجری است که با رویکرد کلامی به نگارش آمده است. از نشانه های آشکار آن، کوشش شیخ طوسی برای تحکیم مبانی نظری شیعه در این تفسیر است. تقدم نسبی دانش کلام بر سایر علوم در عصر شیخ طوسی و منازعات کلامی، همچنین مرجعیت و احاطه علمی شخصیت هایی نظیر شیخ مفید، سید مرتضی و خود شیخ در این رشته، در سمت و سو دادن به این تفسیر بی تاثیر نبوده است. طرح دیدگاه های نسبتا فراگیر معتزلیانی همانند ابوعلی جبایی، علی بن عیسی رمانی، ابولقاسم بلخی (یا کعبی) و محمد بن بحر اصفهانی در همین جهت، قابل ارزیابی است. شیخ طوسی هم به لحاظ روش عقل گرایانه محمد بن بحر اصفهانی و علی بن عیسی رمانی و هم به دلیل برخی مبانی مشترک اعتقادی با معتزلیان تفسیر آنان را پسندیده، یرخی از آرایشان را تلقی به قبول کرده و البته در موارد درخور توجهی نیز دیدگاه های آنان را مورد مناقشه قرار داده و مردود دانسته است.