بررسی آوایی ریتم در پایه های واژگان، شعر و نثر فارسی رسمی

ریتم زبان ها به تفکیک در سه حوزه بحث و بررسی می شود: ساخت وزنی (metrical structure) زبان، ریتم طبیعی گفتار (speech rhythm)، و وزن شعر. در زبان فارسی رسمی، ساخت وزنی واژگان در چهار شکل پایه (foot) آیمبی (iambic) خلاصه می شود (طبیب زاده 1386). وزن شعر نیز در عروض جدید به تفصیل، تبیین و تشریح شده (نجفی 1386الف وب) و در زمینه ریتم گفتار فارسی رسمی نیز، گمان هجا-زمانی (syllable-timing) (حق شناس1376) با شاخص-های کمی محک خورده است (بوبان1386)، اما تجلی آوایی این خصیصه ها و ارتباط این سه مقوله برای فارسی رسمی تاکنون تجربه نشده است.
در پژوهش حاضر، با توجه به هجا-زمانی و محوریت هجاها در ریتم فارسی، نمونه هایی صوتی از واژگان و شعر و نثر فارسی رسمی را به کانون دریافت هجا (P-centre: Perception centre) تقطیع، و پایه های واژگان را در آنها بازبینی و اندازه گیری کرده ایم. نتایج روی این نمونه ها نشان می دهد که کمیت هجاهای سه گانه فارسی رسمی در نمونه های قرائت شده واژگان، شعر و نثر بخوبی قابل مشاهده است و پایه بندی افاعیل عروضی نیز در این تقطیع های آوایی به وضوح متجلی است. به این ترتیب، با استفاده از تقطیع به کانون هجاها می توان ریتم را به روشی تازه بررسی و تحلیل کرد.