نقش نهشته های آواری پوششی در حساسیت ژئومورفیکی چشم انداز دامنه های واقع در شمال کوه گچی قلعه سی در شمال غرب ایران

این مقاله رسوبات، اشکال و وضعیت دینامیکی بخشی از دامنه های مجاور استوک گچی قلعه سی در شمال رشته میشوداغ در شمال غرب ایران را مورد بررسی قرار می دهد. سطح دامنه های مورد مطالعه، دارای پوششی از نهشته های آواری متشکل از عناصر هوازده حاصل از استوک گچی قلعه سی (مخلوطی از خرده سنگ، تخته سنگ، ماسه و رس) هستند که با فاصله گرفتن از منبع تدارک رسوب از ضخامت آنها کاسته می شود. این نهشته ها نقش موثری در میزان فرسایش، تکامل ژئومورفولوژیکی دامنه، کاربری اراضی و تراکم آبراهه ای دامنه های مورد مطالعه داشته اند. اطلاعات لازم در مورد ضخامت و چگونگی استقرار نهشته ها بر روی تشکیلات سست زیرین (تشکیلات میوسن) و ویژگی های ژئومورفیکی دامنه ها، از طریق بررسی میدانی با ایجاد 19 برش در طول مسیر راه روستایی ارلان به دست آمد. بر اساس نتایج این تحقیق، در شرایط اقلیمی فعلی، دامنه های پوشیده از نهشته های سطحی دارای پایداری بیشتری نسبت به دامنه های فاقد این پوشش در محدوده مورد مطالعه هستند. وجود پوششی از نهشته های آواری بر روی رسوبات میوسن در دامنه های مورد مطالعه، نقش عمده ای در پایداری دامنه های اطراف کوه گچی قلعه سی ایفا می کند، ولی از بین رفتن این پوشش ها در اثر فرسایش انسانی و دستکاری های مردم (مرمت های اخیر راه ارلان و رو باز شدگی رسوبات مارنی میوسن)، موجبات تشدید فعالیت فرایندهای ژئومورفیک از قبیل حرکات توده ای (زمین لغزش، ریزش، روان شدگی) و فرسایش شیاری و آبکندی را فراهم نموده است. اطلاعات حاصل از این پژوهش، در کل مدلی مفهومی در مورد تکامل دامنه های حساس ژئومورفیکی و ناپایداری های دامنه ای مخاطره آمیز احتمالی ارائه می دهد که قابلیت استفاده در مناطق مشابه را داراست.