نقش دولت در توزیع امکانات بهداشتی و درمانی در استان همدان

طرح مسئله: بهداشت و درمان نقش مهم و موثری را در زندگی اجتماعی- اقتصادی جامعه ایفاء می کند. هدف مطالعه حاضر پاسخ گویی به این سئوال اساسی است که آیا سیاست های بودجه ای و برنامه ای دولت طی برنامه های توسعه اقتصادی- اجتماعی توانسته است در روند توسعه مناطق مختلف کشور از جنبه ارتقای وضعیت بهداشت و درمان و چگونگی توزیع امکانات و تسهیلات مرتبط با آن، تغییرات موثری ایجاد نماید؟ برای این منظور سعی شده که ابتدا درجه توسعه یافتگی استان های کشور بر حسب برخورداری از توزیع شاخص های مهم بهداشتی- درمانی را اندازه گیری و پس از تعیین جایگاه واقعی استان همدان در این زمینه، به مقایسه عملکرد برنامه ای دولت در ارتقاء وضعیت بهداشتی درمانی استان مورد نظر طی دو مقطع ابتدایی و انتهایی برنامه سوم توسعه یعنی سال های 1378 و 1383 بپردازیم.
مدل به کار گرفته شده در این تحقیق به گونه ای است که از روش تاکسونومی عددی برای همگن سازی و سنجش سطح توسعه یافتگی مناطق، از روش ضریب اختلاف ویلیامسون برای مقایسه ضریب نسبی تغییرات و همچنین از روش تحلیل عاملی برای کاهش عوامل و استخراج فاکتورهای موثر بر عدم توازن منطقه ای استفاده شد.جهت سنجش درجه توسعه یافتگی و بررسی عوامل موثر بر آن، داده های اطلاعاتی مرتبط با 18 شاخص مهم بهداشت و درمان از وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، شبکه های بهداشت، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و مرکز آمار ایران برای سالهای 1383 و پس از آن جمع آوری شدند.
تجزیه و تحلیل عاملی بر روی داده های استانی، از طریق استخراج پنج عامل اصلی و تاثیر گذار نشان داد که پنج مولفه اولیه به طور تجمعی، حدود 76 درصد از واریانس تفاوت های بین استانی از جنبه برخورداری از تسهیلات بهداشتی- درمانی را تبیین می کنند. این عوامل اصلی و موثر در ایجاد تفاوت های شدید بین استانی به ترتیب عبارتند از وجود پزشک متخصص، مراکز بهداشتی درمانی شهری، مراکز بهداشتی درمانی روستایی، خانه های بهداشت و انشعابات فاضلاب شهری در استان ها.
نتایج گویای این واقعیت است که در دوره مورد بررسی(1383-1378)، اگر چه اتخاذ سیاست های برنامه ای دولت در ارتباط با رشد و توسعه بخش بهداشت و درمان استان با نابرابری توزیع امکانات و تسهیلات همراه بوده، اما مقایسه ضریب اختلافات طی دوره مورد مطالعه یعنی ابتدا و انتهای برنامه سوم توسعه نشان می دهد که این برنامه اثرات مثبت و معنا داری بر روی توزیع متعادل تر شاخص های مهم بهداشتی درمانی در بین شهرستان های استان همدان داشته است.