روش های جاحظ در تبیین گزارش های تاریخی

با جست وجو در آثار جاحظ می توان روش های او را در دست یابی به صحت اخبار، به صورت قواعدی کلی دریافت. وی با بیان قاعده ی «طبع» اعتقاد دارد که در نهاد افراد نسبت به یک موضوع، یک پذیرش عمومی و همگانی وجود دارد که این پذیرش عمومی می تواند ملاک و معیار خوبی برای صحت گزارش های تاریخی باشد. هم چنین وی اعتقاد دارد اگر بر خبری اجماع باشد، احتمال تاویل و تفسیر در آن وجود ندارد و همه یک برداشت از خبر دارند. وی اعتقاد دارد که در نقد و فهم حدیث باید به نقش زمان و مکان، شان نزول، نحوه ی گزارش راوی و مقتضی حال مجلس، در روایات توجه کرد، تا بتوان به اصل گزارش تاریخی پی برد.
در مقاله ی حاضر پس از معرفی اجمالی شخصیت و آثار جاحظ، مهم ترین اصول و قواعدی که وی در تاریخ نویسی به کار گرفته، ارزیابی شده است.