فقه سیاسی شیعه و نقش دوگانه مصلحت

مصلحت، یکی از مفاهیم مهم فقه سیاسی است. فارغ از مصالح اولیه ای که بر اساس آنها احکام الهی تشریع شده اند، مصلحت در حوزه احکام حکومتی، کاربرد جدیدی پیدا کرده است. امام خمینی، در راستای تشریح نظریه ولایت مطلقه فقیه، به عنصر مهم مصلحت نظام اشاره کرده اند. در حالی که مراد فقها از عناوینی همچون اختلال «نظام»، به ریختن «نظام اجتماعی» است، به نظر می رسد مقصود از «مصلحت نظام» نزد حضرت امام، «مصلحت دولت اسلامی» باشد، نه صرف مصلحت نظام اجتماعی؛ بدین لحاظ شاید بتوان گفت کاربرد مصلحت به این معنا، از ابداعات امام راحل برای حل مشکلات نظام جمهوری اسلامی بوده است. در حالی که مصلحت به این معنا، راهگشای مشکلات دولت اسلامی به شمار می رود، چه بسا از جوانب نظری و عملی در تعیین مفهوم، معیارها و مرجع تشخیص دارای ابهاماتی باشد.