نقشه سازی حدود جغرافیایی جوندگان مخازن مهم بیماری در ایران

جوندگان علاوه بر زیانهای اقتصادی قابل ملاحظه، در انتقال و انتشار بیماری های عفونی نیز نقش عمدهای دارند. بیماری های منتقله بوسیله جوندگان (Rodent borne diseases)، تحت عنوان بیماری های مشترک انسان با حیوانات یا زئونوز (Zoonosis) تعریف شده اند. برخی از این بیماری ها ممکن است توسط سایر جانوران نیز به انسان سرایت کند. جوندگان به عنوان مخزن (Reservoir) برخی از این بیماری ها مطرح هستند. بر همین اساس اطلاع از پراکندگی جوندگان کشور میتواند پتانسیل بیماری های منطقه را نشان داده و برای افرادی نظیر نیروهای نظامی و کشاورزان که در فیلدهای صحرایی خدمت میکنند حائز اهمیت است. از دیرباز اهمیت موش و متعاقب آن طاعون در زمان جنگ بر کسی پوشیده نبوده و تجارب جنگ تحمیلی نیز بیانگر ابتلا گسترده ورزیدهترین یگانهای ارتش به لیشمانیوز جلدی (سالک)، متعاقب حفر سنگر در مناطق آندمیک نزدیک شوش (تپه های دوسالک) به دلیل سنگر سازی و تخریب لانه های موش مخزن بیماری بوده است. جدا از نام دوسالک که بر آندمیسیته بیماری سالک اشاره دارد، برخی بیماری های دیگراز جمله طاعون، تب راجعه کنهای، تیفوس موشی و برخی بیماری های انگلی وجود دارند که جوندگان در آن ایفای نقش میکنند و در زمان جنگ نیزاز اهمیت ویژهای برخوردار هستند. اما واقعیت آن است که پیشگیری از بیماری های فوق ریشه در اقدامات زمان صلح وافزایش دانش و اشراف دست اندرکاران طب نظامی از موقعیت زمین و اقلیم دارد.
کلیه مقالات، کتابها و پایان نامه های در درسترس مورد بازنگری قرار گرفت و داده ها در بانک اطلاعات سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) ساماندهی شده و نقشه هایی بر اساس مطالعات و اطلاعات موجود در کشور ساخته و یا بازسازی و اصلاح شد.
مطالعات جامع صورت گرفته توسط دکتر اسماعیل اعتماد سنگ بنای اطلاعات مهم مورد نظر در کشور را بنا نهاد و نقشه های کتاب پر ارزش ایشان راهگشای خوبی در این زمینه است اما چاپ فوق متعلق به 32 سال پیش بوده و نتایج تحقیقات صورت گرفته در سالیان اخیر کمتر به صورت یکجا و بصری ارائه شده است تا کاربران موضوع از آن استفاده کاربردی داشته باشند. این مطالعه سعی کرده است تا اطلاعات فوق را به روز کرده و بصورت نقشه های پراکندگی، حضور 17 جونده مهم کشور را ارائه نشان دهد.
با فرض پراکندگی مساوی تحقیقات موجود در کشور، استان اصفهان، تهران، سیستان و بلوچستان، خراسان (شمالی و رضوی)، کردستان، کرمانشاه، خوزستان، فارس و اردبیل دارای تنوع قابل توجهی از جوندگان میباشند. این مقاله پس از بازنگری شیوع و پراکندگی جوندگان و به روز کردن داده های مکان مرجع در این خصوص بر گسترش تحقیقات در مناطقی که شیوع جوندگان کم گزارش شده و یا اصلا گزارشی از آنها موجود نیست اشاره دارد و فضا را برای تحقیقات ساده، ارزان قیمت اما بسیار مفید در این راستا باز میداند.