نقش محدودیت ها و قابلیت های زبانی در شکل گیری ادبیات منظوم: تحلیل اشعاری از حافظ و شکسپیر

توجه به ساختار زبانی اثر ادبی از ویژگی های ممتاز مکتب صورت گرای (فرمالیستی) روسی است که در سال های آغازین قرن نوزده مطرح و پس از آن نیز مورد اقبال بسیاری از زبان شناسان و ادیبان قرار گرفت. با توجه به بحث هایی که در زمینه رابطه زبان و ادبیات مطرح است که برخی زبان را به طورکلی جدای از ادبیات می بینند و برخی به عکس زبان را محملی برای ادبیات می انگارند، این پژوهش می کوشد تا با استناد به برخی از ویژگی های زبان فارسی نشان دهد که شکل گیری ادبیات منظوم به ویژگی های زبانی هر زبان بستگی دارد. در این زمینه مقاله می کوشد تا با بررسی ابزارهای زبان شناختی چون قلب نحوی، مطابقه فاعلی و همچنین ترتیب کلمات اصلی در پاره ای از اشعار حافظ نشان دهد که تا چه اندازه این ابزارهای زبانی در نظم آفرینی ادبیات منظوم فارسی مؤثرند. در این پژوهش با مقایسه پاره ای از اشعار حافظ و شکسپیر نشان داده شده است که چگونه استفاده و یا عدم استفاده از چنین ابزارهایی می تواند در شکل دهی این دو ادبیات مؤثر باشد. همچنین این پژوهش تفاوت گرایش به ادبیات منظوم در ادبیات فارسی و گرایش به ادبیات منثور در ادبیات انگلیسی را ناشی از امکان استفاده شاعر از برخی از قابلیت ها و ابزارهای زبانی این دو زبان می داند و نشان می دهد که حداقل بخشی از ادبیات در هر زبان به ویژگی های زبانی زبانی که ادبیات به آن تظاهر می یابد بستگی دارد. این پژوهش عملا نشان می دهد که ادبیات برخلاف برخی از هنرها که مستقل از مصالح مورد استفاده به صورت حقیقتی جداگانه اند، زبان به عنوان مواد بیان ادبیات در شکل دهی ادبیات مؤثر است. بر اساس یافته های این پژوهش برجسته شدن نوعی از ادبیات در زبانی خاص متاثر از قابلیت ها و محدویت های آن زبان خاص می باشد.