جایگاه قرآن و تاویل آن در تمهیدات عین القضات همدانی

در عرفان اسلامی، رابطه قرآن و عرفان ناگسستنی و تنگاتنگ است. قرآن کریم افزون بر اینکه کتاب دینی مسلمانان است، متنی ادبی و هنری است و همه خصوصیات یک اثر هنری را چه از لحاظ شکل و چه از نظر محتوا داراست. قلمرو موضوعی سخنان عرفا نیز، امور نامتعارف و مفاهیم رازآلود است. به اعتقاد آنان، معانی فرامادی اند و زمانی به درستی فهمیده می شوند که با شهود و یا از طریق تجلی درک شوند. این تلقی عرفا، زمینه ساز گرایش به تاویل برای دست یابی به نوعی معرفت پنهان درباره حقایق هستی شده، ضمن رهنمون ساختن آنان به برداشت های تازه ای از آیات و روایات، موجب پدید آمدن شیوه خاصی از تفسیر قرآن شده است. عین القضات از جمله عرفایی است که به استشهادهای متعدد و ظریف از دریای گهرخیز قرآن دست یازیده است. این پژوهش بر آن است که با رویکردی توصیفی تحلیلی، به بررسی آیات قرآن در تمهیدات عین القضات، و دریافت ممتاز و متمایز او از «تاویل» به عنوان ناب ترین خصیصه دیدگاه ادبی او بپردازد. برآیند تحقیق حاکی از آن است که تاویلات قاضی از آیات قرآن، گاه مطابق ذوق شخصی او و در بیشتر موارد در راستای اقناع مخاطبان است.