بررسی نقش خیال در سلوک معرفتی ابن عربی

ابن عربی معتقد است در انسان نیروی ادراک کننده دیگری غیر از عقل یافت می شود که عرصه فعالیت این نیرو، پهنه «خیال» است که در آن، جمع میان اضداد پدیدار می شود؛ زیرا نزد حس و عقل جمع میان دو ضد، ممتنع است. عالم خیال نزدیک ترین دلالت به حق است، زیرا حضرت حق، اول است و آخر، ظاهر است و باطن، لذا عارف جز از راه جمع کردن میان دو ضد، شناخته نمی شود. ابن عربی، خیال را منزل الفت جامع میان حق و خلق و همان صورتی می داند که انسان بر آن آفریده شده است و این آگاهی را نیرومندترین آگاهی می داند که به وسیله آن عارف و احدیت حق را در کثرت خلق، ادراک می کند.
ابن عربی معتقد است خیال، تنها آنچه را دارای صورت محسوس یا مرکب از اجزاء محسوس است و توسط قوه مصوره ترکیب می شود، نگه می دارد و از این رهگذر صورتی را به دست می دهد که در حس موجود نیست، اما برای بیننده محسوس است. وی در نظریه عرفانی خویش، از عالم خیال به عنوان طریق معرفت الله نام می برد. همچنین در نظر شیخ اکبر، عنصر خیال حلقه واسطه بین وجودشناسی و معرفت شناسی به شمار می رود. چرا که در قوس نزول ازآنجا که معانی در عالم خیال تجسد می یابند و گونه یی دیگر از هستی را برخوردار می شوند و در قوس صعود نیز اجساد تروح یافته و لباس دیگری از هستی را می پوشند. این خیال است که در هر دو حوزه، به شناخت آنها نائل خواهد شد. علاوه بر این، شناخت صحیح از عالم و خداوند تنها در گرو کارکرد خیال می باشد و کمیت عقل در نظر وی در هر دو حوزه لنگ است.