مروری بر مناقشات نظری پیرامون امنیت و روش های پیشگیری از جرم

امنیت یکی از مهمترین عوامل سازنده کیفیت مطلوب در طراحی شهری است. در واقع میتوان گفت، وجود محیطی امن برای زندگی از ضروریات و نیازهای اصلی انسان میباشد. احساس ناامنی در محیط و نگرانی های ناشی از مکان های ناامن، سایر فعالیتهای انسانی را تحت شعاع قرار داده و امور اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی و غیره به درستی انجامپذیر نخواهد بود. امنیت به حفاظت از اشخاص و دارایی های آنها بر میگردد. کمبود امنیت، احساس خطر و ترس از جرم و جنایت موجب کاهش استفاده از عرصه های همگانی و عدم کارایی محیطهای شهری میگردد. بنابراین میتوان گفت، ایجاد احساس امنیت و ایمنی لازمه موفقیت طراحی شهری میباشد. احساس امنیت یکی از اصلیترین عوامل پایداری فضاهای شهری به شمار می رود و بدون احساس امنیت هیچ فضای شهری عرصه حضور و تعاملات اجتماعی شهروندان نخواهد بود. از اینرو دانش طراحی شهری خود را ملزم به برقراری این کیفیت کلیدی در فضاهای شهری میداند. همانگونه که در مسئله بهداشت و درمان اجتماعات انسانی موضوع پیشگیری از بیماری ها مقدم بر درمان آنها می باشد و این مطلب به عنوان یک اصل ریشهای پذیرفته شده است، در خصوص جرائم شهری نیز بدینگونه است یعنی جلوگیری و پیشگیری کردن از وقوع جرایم مقدم بر تمامی اقداماتی است که دولت و دستگاه های قضایی و انتظامی یک کشور طی سلسله اقداماتی پر هزینه انجام میدهند تا فرد مجرم را مجازات و تنبیه کنند. به طور کلی دو رویکرد پیشگیری از جرم در میان نظریهپردزان رایج است. رویکرد نخست، رویکرد غیرمکانی است که به کاهش و یا از بین بردن انگیزه های شخصی ارتکاب جرم از طریق آموزشهای اخلاقی، بهبود وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه، وضع قوانین و جریمه اشاره دارد. این رویکرد در برخی منابع رویکرد اجتماعی نیز نامیده شده است. رویکرد دیگر رویکرد مکانی (موضعی) است که هدف اصلی آن سختتر کردن امکان ارتکاب جرم بوسیله کاربرد تکنیک هایی خاص در مکانی مشخص میباشد. این مقاله ضمن بررسی مناقشات نظری پیرامون این دو رویکرد، اختلافات موجود بین نظریهپردازان هر رویکرد را نیز مورد بررسی قرار میدهد. در پایان نیز به جمعبندی آرای این نظریهپردازان پیرامون امنیت و روش های پیشگیری از جرم و همچنین علت اساسی این مناقشات و اختلاف نظرها پرداخته شده است. به طور کلی با توجه به تمام نظریهپردازی های صورت گرفته پیرامون «ارتقای احساس امنیت» می توان گفت از طریق طراحی کالبدی تا حد زیادی میتوان جرائم را در فضاهای شهری کاهش داد. البته در این راستا دو نکته مهم حائز اهمیت است: نخست آنکه، کیفیتهای طراحی شهری به تنهایی ظاهر و ایجاد نمیشوند، بلکه این کیفیت ها هم زمان و مکمل هم بوده، روابط پیچیدهای با هم دارند و ایجاد احساس امنیت در فضا نیازمند ارتقای سایر کیفیتهای طراحی شهری مانند احساس تعلق است که حضور شهروندان را در فضا تشویق نماید. از سوی دیگر باید در نظر داشت که اتخاذ روش و تکنیک مناسب برای پیشگیری از جرم به درک عمیق زمینه محلی نیاز دارد. در مکانی خلوت و به اصطلاح سوت و کور ممکن است ایجاد سرزندگی برای جلب افراد، نظارت طبیعی آنها و کاهش امکان وقوع جرم مفید به نظر رسد، ولی این سرزندگی اگر از حد خاصی تجاوز نماید، موجب آشفتگی محیط شده و با افزایش امکان ارتکاب جرم امنیت را کاهش میدهد.