سیاست، تاریخ و ادبیات در قابوس نامه

همان گونه که در متون تاریخی فارسی می توان آثاری را یافت که دارای ارزش ادبی در خور نگرشی است، در متون ادبی نیز، آثاری وجود دارد که نادیده گرفتن وجه و صبغه تاریخی آن ها دشوار است. گذشته از آن خلق یک اثر ادبی خود رویدادی تاریخی است و برخی از آثار ادبی به شیوه های گوناگون با تاریخ پیوند دارند. قابوس نامه امیر عنصرالمعالی از این دست آثار است. نویسند هاثر، خود یک حکومتگر است و به یکی از سلسله های حکومتی شناخته شده تاریخ ایران تعلق دارد. کتاب، خود یک اندرزنامه است و مولف کوشیده با اثر خود به فرزندش آداب مملکت داری بیاموزد. کتاب آیینه تمام نمای زندگی یک حکمران سخن رفته و هم از آیین «آیین و شرط پادشاهی» است که در آن هم از گفتارهای کتاب دربار ه آداب کارزار، آیین دبیری، آیین. «خدمت کردن پادشاه» و شرط وزارت و آیین و شرط سپهسالاری درصدد آموختن اخلاق سیاسی به کسی است که پدرش با این کتاب کوشیده است وی را برای کشورداری آماده کند. گذشته از این ها، آگاهی های تاریخی کتاب نیز در خور توجه است. نوشتار حاضر تلاشی است در بازکاوی ویژگی های تاریخی این اثر ادبی و می کوشد جایگاه این اثر را در پیوند میان دو وجه و صبغه آن یعنی تاریخ و ادبیات بازشناسد.