براعت استهلال غزل سعدی

در دهه های اخیر روند توجه به سعدی و آثار او سیری صعودی و امیدوارکننده داشته است؛ اما همچنان می توان با دقت نظر به کشف زوایای پنهان در شعر این استاد سخن نایل شد. در مقاله حاضر، نشان داده ایم که سعدی در آغاز غزل های خود، غزلی صرفا توحیدی را برای تیمن آورده است و در آغاز همین غزل در بخش طیبات (که اصلی ترین بخش غزل های اوست) باور توحیدی خود را به شکل زیبایی به روش براعت استهلال بیان کرده است. سعدی در این غزل توحیدی، به جای بیان دیگر نعمت ها و آفریده های خداوند در مقام ستایش، می گوید:اکبر و اعظم خدای عالم و آدم صورت خوب آفرید و سیرت زیباجالب توجه این که سعدی همه جا در غزل های خود از صورت و سیرت زیبا سخن رانده و دفاع کرده است و در واقع به آن براعت استهلال نمود بخشیده است. نتیجه چنین براعت استهلال و چنین طرح مطلبی از سوی سعدی به شکل گیری غزل های حد وسط (هم مجازی و هم حقیقی) منجر شده است و در نهایت او به معرفی و توصیف «عشق اخلاقی» توفیق یافته است، همچنان که در گلستان و بوستان نیز اخلاق عاشقانه را شرح می دهد.