فهرست مطالب
مجله زبان و ادبیات فارسی
سال پنجم شماره 1 (بهار 1387)
- تاریخ انتشار: 1387/04/04
- تعداد عناوین: 10
-
صفحه 7در متون ادبی فارسی، گاهی مسایلی مطرح شده است که نیاز به موشکافی و تحقیق بیشتر دارد، در این گونه موارد، از آثار خود صاحب اثر، یا از متون مربوط و هم عصر آن اثر، می توان مدد جست و به نوعی به مفهوم اصلی آن مساله یا ترکیب پی برد، از آن جمله می توان به مواردی مانند «طالع»، «سمندر»، «چگونگی شکار کافور»، «الحمد خواندن بر بیمار» و... پرداخت و به مفهوم اصلی آنها نزدیک شد. این مقاله، به بخشی از این گونه مطالب پرداخته است.
کلیدواژگان: طبیب راه نشین، کشتی عروس، الحمد خواندن بر بیمار، عقدالمساقات، گلبانگ زدن و گلبانگ بستن، تابوغ -
صفحه 23کتاب ارزنده این اثر نوشته خواجه نصیرالدین طوسی، فیلسوف بزرگ قرن هفتم، درباره وزن و قافیه شعر فارسی و عربی، اخیرا در کتاب شعر و شاعری در آثار خواجه نصیر به چاپ رسیده است اما مصحح آن با کمال تعجب بجای تصحیح آن را مغلوط ساخته که در این گفتار غلطهای دو صفحه اول آن بررسی می گردد.
کلیدواژگان: معیارالاشعار، وزن، قافیه، شعر، تصحیح، تغلیط -
صفحه 29عبدالرحمان جامی از شاعران و عارفان و دانشمندان نامی سده نهم هجری در آثار منظوم و منثور خود از بزرگداشت پیشوایان معصوم شیعه فرو گذار نبوده است و در این باره به خوبی از عهده برآمده است قصیده زیر نمونه یی از عرض ادب او به پیشگاه امیرالمومنین علی علیه السلام است کوششی اندک برای توضیح دشواری ها و استخراج آیات و احادیث آن، انجام یافت به امید آن که برای دانشجویان گرامی بی بهره نباشد.
کلیدواژگان: امیرالمومنین علی (ع)، نجف، جامی، فاتحه الشباب -
صفحه 38پروین اعتصامی، فرهیخته دخت یوسف اعتصام الملک آشتیانی، بانوی اول شعر فارسی و از چهره های جاویدان ادب ایران زمین است، سخنش در عین سادگی، تحسین برانگیز است، رسالت و اصالت، دو اصل اجتناب ناپذیر او در کار شاعری است، پروین هیچ گاه از سر تفنن شعر نمی گوید، زبان پخته و بیان سخته خویش را در قالب شیواترین سروده ها و به منظور اشاعه ناب ترین احساسات بشری به کار گرفته و عمر کوتاه خویش را سخاوتمندانه در راه اعتلای انسان و گسترش انسانیت به پایان رسانده است.
در این مقاله، سعی شده، بدون هیچ گونه پیش داوری و اغلب با تکیه به سخن شاعر، بن مایه واقعی شعرش شناسایی و به صورتی مستند معرفی گردد. امید که تلاش ناچیز حقیر در تحلیل بنیادین شعر و شخصیت پروین راه گشا باشد.
کلیدواژگان: پروین اعتصامی، شعر فارسی، سادگی و پختگی، تشخیص، مناظره، عدم چاشنی عشق، تاثیرپذیری از متقدمان -
صفحه 51«فروهر»* واژه ای اوستایی و به معنی «پیش افزاینده» است و در باورهای کهن دو مفهوم دارد: نخست، روح نیاکان در گذشته؛ دیگر نیروی اساسی حیات هر فردی که پیش از آفریده شدنش، در جهان بالا وجود دارد و به عبارت دیگر «صورت روحانی» هر فردی است و گروهی بر این باورند که «افلاطون» فلسفه «مثل» را از فلسفه «فروهر» برگرفته است. با وجود این که «فروهر» نیرویی باطنی است و ساختار جسمانی ندارد، لیک ایرانیان، در نگاره ای پر پیام و رمزآمیز، نمادی برای آن آفریده اند که در کتیبه ها و بناهای باستانی همچنان پا برجاست.
شاهنامه پرفروغ فردوسی، نمادهای پر رمز و راز اساطیری را در سراسر وجود خویش بسان فروزه هایی همیشه تابناک نگاه داشته است. فلسفه «فروهر» نیز در جای جای شاهنامه می درخشد، لیک به نظر می رسد، تمامی مفاهیم رمزآمیز این نماد، در نمود شخصیتی ورجاوند به یک باره نهادینه شده است که در این پژوهش بدان پرداخته شده است.
کلیدواژگان: شاهنامه، فروهر، رمز، زال، البرز -
صفحه 59در دهه های اخیر روند توجه به سعدی و آثار او سیری صعودی و امیدوارکننده داشته است؛ اما همچنان می توان با دقت نظر به کشف زوایای پنهان در شعر این استاد سخن نایل شد. در مقاله حاضر، نشان داده ایم که سعدی در آغاز غزل های خود، غزلی صرفا توحیدی را برای تیمن آورده است و در آغاز همین غزل در بخش طیبات (که اصلی ترین بخش غزل های اوست) باور توحیدی خود را به شکل زیبایی به روش براعت استهلال بیان کرده است. سعدی در این غزل توحیدی، به جای بیان دیگر نعمت ها و آفریده های خداوند در مقام ستایش، می گوید:اکبر و اعظم خدای عالم و آدم صورت خوب آفرید و سیرت زیباجالب توجه این که سعدی همه جا در غزل های خود از صورت و سیرت زیبا سخن رانده و دفاع کرده است و در واقع به آن براعت استهلال نمود بخشیده است. نتیجه چنین براعت استهلال و چنین طرح مطلبی از سوی سعدی به شکل گیری غزل های حد وسط (هم مجازی و هم حقیقی) منجر شده است و در نهایت او به معرفی و توصیف «عشق اخلاقی» توفیق یافته است، همچنان که در گلستان و بوستان نیز اخلاق عاشقانه را شرح می دهد.
کلیدواژگان: غزل سعدی، براعت استهلال، عشق حد وسط (عشق اخلاقی) -
صفحه 82عارف نامی، ابن الفارض مصری از برجسته ترین عرفای قرن هشتم هجری است. او به شاعر حب و عشق شهرت دارد. در مورد حب او کسانی که اشعار او را شرح کرده اند شیوه های متفاوت را در پیش گرفته اند. بعضی غزلیات او را همانند غزلیات «ابونواس» و دیگر شعرای غزلسرا به حساب آورده اند و عشق او را زمینی و مادی دانسته اند و بعضی به جنبه معنوی پرداخته اند. آنچه که از اشعار این عارف نامی درک می شود، بویژه تائیه کبری وخمریه -که دربرگیرنده معانی و اشارات و اصطلاحاتی است و بدون در نظر گرفتن و اطلاع بر مصطلحات عرفانی نمی توان فهمید- اگر بادید واقعی بدان بنگریم یقین حاصل می شود که این اشعار موج یک روح پاک است که به زبان رسیده است و تصویری است از عشق الهی که از ذات مقدس احدیت سرچشمه گرفته است و هرگز سخن مصنوعی قادر نیست حامل این اندازه موج باشد. در این مقاله به بیان خلاصه ای درباره شخصیت عرفانی و مزایای اخلاقی و حالات عارف والامقام پرداخته شده و گوشه ای از ابیات او از جنبه عرفانی و توانائی او بر سخت ترین قافیه در سرودن اشعار و همچنین سبک شعری و انواع بدیع که در اشعار او بیشتر به کار برده شده مورد بررسی و تحلیل قرارگرفته است.
کلیدواژگان: ابن الفارض، عشق، اشعار، معانی عرفانی، سبک شعری -
صفحه 109بعضی از تمثیل ها و حکایات ادب فارسی تباری دیرینه دارند و شناخت و ردیابی منشاء و صورت اولیه آنها در منابع کهن می تواند ما را با بخشی اصیل از اهداف و رویکردهای تمثیل یا حکایت آشنا سازد؛تمثیل مشهور«فیل و کوران» از این جمله است.
در این نوشته ابتدا به نقل و نقد روایت های آشنا و گوناگون این تمثیل پرداخته شده و سپس با توجه به قراین و ظواهر تمثیل در حوزه منابع تاریخی و آیینی کهن به ماخذی مهم و مستند اشاره شده است.
این ماخذ از آن رو که به پیشینه دیرپای مراودات فرهنگی و تاریخی ایران مربوط است و همچنین با قرابت های جغرافیایی و آیینی حوزه خراسان بزرگ سازگار است، می تواند ماخذی مهم و در خور توجه برای این تمثیل تلقی گردد.
کلیدواژگان: تمثیل، فیل، کوران، روایت ها -
صفحه 126در بررسی یک اثر هنری به ویژه شعر،آگاهی از زندگی فردی و اجتماعی پدید آورنده آن نقش بسزایی دارد. شاید بتوان گفت بی توجه به شرایط محیطی و اجتماعی،کار بررسی تا اندازه زیادی دشوار خواهد شد.
در این نوشتار سعی شده است به برخی شرایط خانوادگی و اجتماعی که در شعر دو شاعر برجسته «فروغ فرخزاد» و «امیلی دیکنسون» تاثیر گذار بوده، اشاره شود و همچنین برخی مضامین مشترک در شعر آن دو مورد بررسی قرار گیرد.
کلیدواژگان: شعر، فروغ فرخزاد، امیلی دیکنسون، بررسی تطبیقی -
صفحه 139در این مقاله به معنی و تحلیل یک بیت از منطق الطیر می پردازیم که همه شارحان منطق الطیر یا آن را معنی نکرده و رها کرده اند و یا به معنی آن راه نبرده اند و مصرع اول آن بیت به یک حدیث و مصرع دوم آن به یک آیه قرآنی اشاره دارد که هر دو مورد در شعر فارسی بازتاب وسیعی پیدا کرده است. در مصرع اول آن بیت سگی معیار مقبولیت کسی در درگاه الهی و در مصرع دوم زاهدی مشهور به جهت غرور زهد دچار استدراج گردیده است که چند و چون آن در مطاوی مقال با ادله متقن مورد تحقیق قرار گرفته است.
کلیدواژگان: بلعم باعورا، شیر مرد، تشبیه، صفات بشری و اعراض از حق
-
Page 7In Persian literary texts, there have sometimes been some issues that need to be studied and researched more closely. In such cases, the author’s own works or relevant and contemporary texts can be used to get to the original concept of the issue. For example, we can focus on cases like fortune, salamander, the way to find camphor, the reading of al-hamd (the first chapter of the Koran) to a patient, etc. and understand the original concept. This article deals with some of such issues.
-
Page 23The precious book of Me`yar al-Ash`ar written by khajeh Nasir Toosi, the seventh-century great philosopher, on rhythms and rhymes of Persian and Arabic poetry has recently been published in the book “Poems and Poetry in Khajeh Nasir’s Works,” but surprisingly the proof-reader has added some errors to it instead of correcting it.
-
Page 29Abd al-Rahman Jami, a ninth-century renowned poet, mystic, and scholar, always did his best in praising Shiite Imams in his verse and prose works. The following ode is an example of his paying tribute to Ali, the Commander of the Believers (PBUH). This article tries to explain the difficulties and to extract the Koranic verses and traditions to help students and readers better enjoy the ode.
-
Page 38Parvin E`tesami, Yoosef E`tesam al-Molk Ashtiani’s refined daughter, is the prominent Iranian woman poet and an eternal figure in Persain literature. Her poems, though simple, are praiseworthy. Responsibility and authenticity are two unavoidable priciples of her poetry. She never composes a poem for fun. She has employed her mature and proficient language to speak of the finest human emotions in the form of eloquent songs. She has generously spent her short life in order to glorify humans and to propagate humanity. Without any preconceptions and with an emphasis on her own words, this article tries to recognize the real themes of her poetry and to present them in a tangible way
-
Page 51Farvahar (spirit) is an Avestan word that means “pre-advancer.” It had two meanings in ancient beliefs: first, the spirit of ancestors in the past; second, every human’s basic source of essence that existed in the heavens before his creation, i.e. his spiritual form. Some believe that Plato based his philosophical ideas (exemplars) on the Farvahar philosophy. Despite the fact that Farvahar is a spiritual force and does not have a physical form, Iranians have created a mysterious and meaningful symbol for it that can still be seen in ancient monuments and inscriptions. Ferdowsi’s great Shahnameh has retained mythical mysterious symbols like ever-glowing torches. The Farvahar philosophy can be seen in different places in Shahnameh, but all the mysterious concepts of this symbol seem to have been institutionalized in Varjavand. This article deals with this issue.
-
Page 59In recent decades, more and more attention has been paid to Sa`adi and his works, but some hidden aspects of his poems can still be detected by paying more attention. At the beginning of his ghazals, Sa`di has presented a monotheistic ghazal and at the beginning of this ghazal, he has expressed his monotheistic belief in a beautiful and eloquent way in the Tayyebat section of the ghazal. (Tayyebat section is the most important part of his ghazals.) To praise God, Sa`adi speaks of beautiful countenance and character instead of speaking of God’s other blessings and creatures. He has mentioned this and has defended it in different ghazals. The result is the formation of average ghazals (both real and allegorical). In the end, he has managed to introduce ethical love. He has explained the ethics of love in the Golestan and Boostan.
-
Page 82Ebn al-Farez is a great mystic of the 8th century. He is known as a poet of love. Those who have explicated his poems have followed different approaches. Some have likened his poems to those by Abunovas and other lyricists and have considered his love to be earthly and material, while others have focused on the spiritual aspects. It is not easy to understand his poems without some knowledge of mystic terms and concepts. With a closer look at his poetry, one makes sure that his poetry is the flow of a clean spirit to words. It is an image of divine love originating from God’s essence. Artificial language is never able to carry such a flow.This article presents a brief account of his mystic character and his mystical and spiritual advantages. The article continues to analyze some of his poems to show the mystical aspects of his poetry and his skill in creating the most difficult rhymes as well as his poetic style.
-
Page 109Some allegories and parables in Persian literature have an ancient history. Understanding and tracing their origins and their original forms in ancient sources can make us familiar with an authentic part of the goals and approaches of the allegory or parable. The famous allegory of “The Elephant and the Blind” is an example.This article first mentions and critiques the various familiar versions; then it refers to an authentic and important source in ancient historical and ritual sources. Because this source goes back to the long history of cultural and historical relations in Iran and is compatible with the geographical and ritual signs in the great Khorasan, it can be regarded as a noteworthy and important source for this allegory.
-
Page 126An awareness of the individual and social life of the creator of a work plays a great role in studying an artistic work, especially a poem. Studying a work can be said to be extremely difficult without noting the environmental and social conditions in which it is created. This article tries to refer to some family and social conditions that have influenced the poetry of these two great poets. Some common senses and meanings in their poems will also be studied.
-
Page 139This article tries to explicate and analyze a couplet from Manteq al-Tayr that has been left unattended and unexplicated or has not been understood by all explicators of Manteq al-Tayr. The first hemistich of this couplet refers to a tradition and the second to a Koranic verse, both widely reflected in Persian poetry. In the first hemistich, a dog is regarded as a criterion for acceptability before God. The second hemistich refers to a famous pious man who is inflicted with vanity. The details have been studied with authentic reasons.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.