تبریز نخستین کانون ترقی خواهی و نوجویی در ایران عصر قاجار

در نیمه اول قرن نوزدهم میلادی تبریز با توجه به موقعیت جغرافیایی و امتیازات سیاسی اقتصادی خود کانون ترقی خواهی و نوجویی ایران به حساب می آمد. جنگ های ایران و روسیه و مدیریت بحران حاصل از آن به دست رجال دارالسلطنه تبریز، استقرار سفرای دولت های اروپایی در این شهر، نزدیکی به تمدن اروپایی و همجواری با روسیه و عثمانی، تبریز را به دروازه ورود علوم و فنون و آثار و محصولات اروپایی تبدیل کرد و از سوی دیگر جمعیت فراوان و منابع عظیم اقتصاد متکی بر کشاورزی و دامداری در کنار نیروی کار ارزان و مزیت استقرار بر سر راه های زمینی اروپا به ایران که شامل مسیرهای تبریز طرابوزان و تبریز تفلیس می شد، این شهر را کانون ثقل تحولات سیاسی اقتصادی کشور ساخت. در همین زمان بانیان دارالسلطنه تبریز به دنبال یافتن علل پیشرفت مغرب زمین و انحطاط و عقب ماندگی کشور خود برآمدند. اعزام نخستین دانشجویان ایرانی به اروپا و تاسیس اولین کارخانه های صنعتی در آذربایجان و آوردن دستگاه های چاپ، ترجمه و نشر کتاب های جدید، تاسیس نخستین نمونه های مدارس اروپایی در این شهر را می توان به عنوان نمادهایی از تبدیل تبریز به کانون ترقی خواهی و نوجویی ایران قلمداد کرد.