فاکتورهای بیماریزایی Puccinia triticina Eriksoon عامل بیماری زنگ قهوه ای گندم در استان گلستان در سال های 1386-1381

زنگ قهوه ای یا زنگ برگی گندم با عامل Eriksoon Puccinia triticina یکی از مهمترین بیماری های گندم در سراسر دنیاست. شناسایی فاکتورهای بیماریزایی و تغییرات احتمالی سالیانه در جمعیت عامل بیماری در مناطق مختلف در تهیه ارقام مقاوم با ژن های مقاومت موثر ضروری می باشد. به همین منظور طی سال های 86- 1381 خزانه های تله (Trap Nursery) شامل 37 لاین تقریبا آیزوژنیک (Near Isogenic Lines) تهیه شده با رقم Thatcher که هر لاین دارای ژن مقاومت مشخصی به زنگ قهوه ای (Lr-gene) است، به اضافه رقم حساس بولانی به عنوان شاهد در شرایط آلودگی طبیعی و زیر سیستم آبیاری مه پاش درگرگان و بدون سیستم آبیاری مه پاش درگنبد کاشته شدند. یادداشت برداری در مرحله ظهور برگ پرچم و زمانی که رقم شاهد بالاترین میزان آلودگی را نشان داد، برای درصد آلودگی و همچنین تیپ آلودگی انجام شد. واکنش «S» به عنوان وجود بیماریزایی (Virulence) و واکنش های «O، R، MR و MS» به عنوان عدم وجود بیماریزایی (Avirulence) منظور گردید. بر اساس نتایج به دست آمده در طی سال های زراعی 86-1381 برای ژن های Lr1، Lr2c، Lr3، Lr3ka، Lr3bg، Lr10، Lr11، Lr12، Lr13، Lr14a، Lr14b، Lr15، Lr16، Lr17، Lr18، Lr20، Lr21، Lr22a، Lr22b، Lr23، Lr24، Lr26، Lr30، Lr32، Lr33، Lr34 و Lrb بیماریزایی در هر دو منطقه گرگان و گنبد مشاهده شد. وجود بیماریزایی برای ژن های Lr3، Lr10، Lr14b، Lr17، Lr18، Lr26 و Lr34 فقط در منطقه گرگان دیده شد. برای ژن های مقاومت Lr2a، Lr2b، Lr9، Lr19، Lr25، Lr28، Lr29، Lr35، Lr36 و Lr37 در هیچکدام از مناطق، بیماریزایی مشاهده نشد. عدم وجود بیماریزایی روی ژن های مقاومت فوق امکان استفاده از این ژن های مقاومت در برنامه های اصلاح ارقام مقاوم به بیماری زنگ قهوه ای را فراهم می نماید.