نقد و بررسی نظریات قاضی سعید در زمینه نفس شناسی

قاضی سعید که از حکمای بعد از ملاصدراست، در مباحث فلسفی، نظریاتی دارد که با آرای ملاصدرا و ابن سینا معارض است. در موضوع ادراک، او نظر صدراییان و مشاییان را باطل دانسته و گفته که ادراک نه حصولی است و نه حضوری (به معنای مشهور)؛ وی معنای جدیدی از «حضور» ارائه می دهد، بدون اینکه مراد خود را توضیح دهد. وی همچنین در باب حدوث نفس بر مسلک ابن سینا (روحانیه الحدوث بودن نفس) رفته، و در مسئله معاد، با قول ابن سینا و ملاصدرا مخالفت ورزیده و به زعم خود قول دیگری ارائه کرده است.
در نوشتار حاضر، این سه مسئله را از دیدگاه قاضی سعید بررسی کرده و نشان داده ایم که در همه این مسائل، نظر وی مبتنی بر حرکت جوهری و به تبع آن اصالت وجود بوده است. وی اتحاد عاقل با معقول و حاس با محسوس را قبول دارد، در حالی که حرکت جوهری را قبول ندارد. او همچنین، با صراحت، قول به اصالت وجود را باطل دانسته و بر اصالت ماهیت رفته است. لذا، تناقضات زیادی در نظریات وی به چشم می خورد.