پیش بینی وسواس مذهبی بر اساس تصور از خدا و راهبردهای کنترل افکار رخنه کننده در بیماران وسواسی- اجباری

وسواس مذهبی از اختلالات روان شناختی است که نسبت به سایر اختلالات، پیشینه ی تحقیقاتی غنی تری دارد. اما بسیاری از متون روان شناختی و روان پزشکی موجود فاقد مطالعات علمی منسجم در زمینه ی این اختلال است. پژوهش ها نشان داده اند که اغلب اوقات، بیماران مبتلا به وسواس مذهبی، به طور مشخص از الگوهای فکری ناکارآمدی که مرتبط با موضوعات اخلاقی و مذهبی تبعیت می کنند. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی نقش ترکیب تصور از خدا و راهبردهای کنترل افکار رخنه کننده در پیش بینی شدت وسواس مذهبی بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری بود.
گروه نمونه ی این پژوهش شامل 60 نفر بیمار مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری بود که توسط محقق بر مبنای ملاک های DSM-IV و مصاحبه ی بالینی از میان افراد مراجعه کننده به مراکز مشاوره، کلینیک ها و درمانگاه های اعصاب و روان شهر شیراز به شیوه ی نمونه گیری در دسترس، انتخاب شدند. بیماران به وسیله ی مقیاس های تصور از خدا (GIS یا God image scale)، پرسش نامه ی راهبردهای کنترل افکار رخنه کننده (TCQ یا Thought control questionnaire)، پرسش نامه ی وسواس مذهبی Peen (Peen inventory of scrupulosity یا PIOS) و مقیاس افسردگی Beck II مورد آزمون قرار گرفتند. طرح پژوهش از نوع همبستگی بود؛ بدین صورت که شدت اختلال وسواس مذهبی به عنوان متغیر ملاک توسط دو متغیر پیش بین تصور از خدا و راهبردهای کنترل افکار رخنه کننده مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، میزان افسردگی، تحصیلات و وضعیت تاهل بیماران به روش آماری کنترل گردید. با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه ی 16 روابط بین متغیرها به ترتیب توسط ضریب همبستگی Pearson و تحلیل رگرسیون خطی به شیوه ی سلسله مراتبی مورد تحلیل قرار گرفت.
میانگین سن افراد مورد مطالعه 91/6 ± 35/25 سال بود. تحصیلات لیسانس در میان آزمودنی ها بالاترین فراوانی را داشت (33/53% درصد) و پس از آن به ترتیب تحصیلات دیپلم (3/23 درصد)، فوق لیسانس (15 درصد) و زیر دیپلم (4/8 درصد) را شامل می شد. اکثر آزمودنی ها مجرد (65 درصد) و بقیه متاهل (35 درصد) بودند. یافته ها نشان داد ترکیب تصور پذیرندگی (58/0: B، 001/0 ≥ P) و حضور خدا (37/0-: B، 011/0 ≥ P) به همراه راهبرد تنبیه (33/0: B، 005/0 ≥ P)، توانایی پیش بینی 44 درصد از واریانس شدت وسواس مذهبی را در افراد مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری داشت.
یافته ی پژوهش حاضر فرصتی جهت روان شناسان و روان درمانگران اختلال وسواس مذهبی فراهم می آورد تا در مسیر درمانی، به نوع تصور بیماران از خدا و برداشت هایی که نسبت به وی در ذهن دارند توجه بیشتری کنند؛ چرا که تصور پذیرندگی از خدا به طور معنی داری با تداوم اختلال و تصور حضور از خدا با کاهش شدت اختلال در ارتباط است. همچنین، با شناسایی راهبرد تنبیه به عنوان تنها راهبرد مرتبط با اختلال وسواس مذهبی جهت بازداری و کنترل افکار رخنه کننده در مبتلایان و جایگزین کردن این راهبرد با راهبرد سالم تر، تسریع در بهبود و درمان بیماران مهیا می گردد.