مجله تحقیقات نظام سلامت حکیم
سال سوم شماره 3 (پیاپی 11، پاییز 1379)

طرح ملی سلامت و بیماری در ایران برای نوبت دوم در سال 1378 صورت گرفته است. این مطالعه با هدف گردآوری اطلاعات مرتبط با وضعیت سلامت، بهره مندی از خدمات بهداشتی - درمانی، مواجهه با عوامل خطرزا (از جمله مصرف سیگار و بالا بودن کلسترول خون) در ایران طراحی شده است. این بررسی مجموعه ای از مصاحبه ها و بررسی های سلامتی بوده که در منازل افراد توسط کارکنان آموزش دیده صورت گرفته است. در این مطالعه از روش نمونه گیری خوشه ایاستفاده شد که نسبت نمونه گیری برابر 1.1000 و خوشه ها به روش سیستماتیک انتخاب شدند. داده های مربوط به این بررسی از طریق مصاحبه، معاینه و آزمایشهای کمک تشخیصی (خون و مدفوع) جمع آوری شد.
تعداد 61140 نفر مورد مطالعه قرار گرفته اند که نتایج برگزیده آن در 16 جدول جامع نشان داده شده است. این جداول منطبق بر اهداف مطالعه می باشند. داده های طرح ملی سلامت و بیماری می توانند در جهت سیاستگزاری و ارتقای سطح سلامت به صور مختلف مورد استفاده قرار گیرند.

کاتکول آمینها، بخصوص سه تای اصلی آنها یعنی دوپامین (DA) اپی نفرین (E) و نوراپی نفرین (NE) که از متابولیزه شدن 3 و 4- دی هیدروکسی فنیل آلانین DOPA به وجود می آیند اعمال هورمونی عصبی مهمی در سیستمهای بدن انسان انجام می دهند. اینها بطور عمده بداخل ادرار ترشح می شوند بنابراین اندازه گیری دقیق آنها در ادرار از نظر آنالیز آزمایشگاهی مهم می باشد. در سالهای اخیر، اندازه گیری این ترکیبات بوسیله کروماتوگرافی مایع با کارآیی بالا (High Performance Liquid Chromatography) HPLC با حساسیت و دقت زیادی امکانپذیر شده است. چون این روش هنوز در ایران بکار نرفته بود (1373) بر آن شدیم تا اندازه گیری سه کاتکول آمین اصلی را در ادرار با HPLC انجام دهیم. روش ما بر اساس استخراج مایع - مایع و بر پایه روش اچ - تسوچیا بوده است. ما این روش را برای مطالعه میزان کاتکول آمینهای ادراری در 17 نفر بیماران مبتلا به)اختلال بعد از سانحه روانی)(Post Traumatic Stress-Disorder) PTSD ناشی از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که از 3 تا 98 ماه در جبهه حضور داشته و 16 نفر افراد شاهدی که حداقل به مدت 6 ماه در جبهه جنگ بعنوان رزمنده حضور داشته اند، انجام داده ایم. نتایج نهایی نشان داد که میزان نوراپی نفرین ادراری نزد بیماران (120.6 میکرومول) بیش از میزان آن در گروه شاهد (99.187 میکرومول) بود. این اختلاف از نظر آماری معنی دار نبود. همچنین میزان اپی نفرین ادراری در بیماران (27.7 میکرومول) بطور معنی داری کمتر از افراد شاهد (53.6 میکرومول) بود. میزان دوپامین در ادرار بیماران (1746.3 میکرومول) بطور معنی داری بیشتر از افراد شاهد (1474.2 میکرومول) بوده است.

کانون اصلی اخلاق در حوزه پزشکی، ارتباط پزشک با بیمار است. در این مورد یک مطالعه مقطعی در بیمارستانهای آموزشی دانشگاه های علوم پزشکی در تهران در سال 78-1377 صورت گرفت.
پس از مصاحبه با 2000 بیمار حین ترخیص از بیمارستان، پرسشنامه هایی پر شد و نتایج بدست آمده نشان داد که: گرچه 79% بیماران به این اشاره داشتند که پزشکان به آنها توجه نموده و با دقت به شکایت آنان گوش می دهند اما مذاکره پزشک و بیمار در 50% موارد نامطلوب است. احترام بیماران در 85.6% موارد رعایت می شود.
در جمع بندی برداشت ما این می باشد که رابطه پزشک و بیمار در بیمارستان های آموزشی با محور قراردادن بیمار، قابل بهبود می باشد.

ناباروری پدیده ای است که علل و دلایل گوناگونی دارد و برای هر زوجی اضطراب زا است. شدت اضطراب ایجاد شده توسط این پدیده بسته به نوع فرهنگ قومی زوجین، باورهای اعتقادی و ویژگی های شخصیتی و تفاوتهای فردی متفاوت است. مطالعه حاضر، پژوهشی به منظور بررسی مقایسه ای میزان اضطراب موجود دو گروه از مردان نابارور است (گروهی که به علت ضایعات نخاعی در جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران دچار این مشکل شده اند و یک گروه گواه که به علل مادرزادی و طبیعی به ناباروری مبتلا هستند) که در آن برخی ابعاد و ویژگی های روان شناختی افراد دو گروه نیز مورد بررسی قرار می گیرد. در این پژوهش تعداد 61 نفر از ناباروران مراجعه کننده به مراکز درمان ناباروری کوثر و بیمارستان دکتر شریعتی با استفاده از آزمون اضطراب کتل و مقیاس سیاهه 90 ماده ای (SCL-90) مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته اند. با توجه به نوع ابزارهای سنجش، علاوه بر اضطراب برخی دیگر از نشانگان بالینی نظیر افسردگی، خودبیمارانگاری، وسواس، حساسیت بین فردی، پرخاشگری، پارانویا، فوبی (هراس) و روان پریشی نیز ارزیابی شد. نتایج حاصل ضمن تایید فرضیه پژوهش بیانگر آن است که میزان اضطراب در گروه جانبازان به طور معنی داری کمتر از میزان آن در گروه غیر جانباز است (هر چند که سطح اضطراب هر دو گروه بالا است). نتایج تحقیق همچنین نشان می دهد که افراد ضایعه نخاعی در مقیاس پرخاشگری آزمون SCL-90 و افراد غیر ضایعه نخاعی در متغیر پارانویا و روان پریشی آزمون مذکور نمرات بالاتری نسبت به گروه دیگر کسب کرده اند، اگر چه تفاوت نمرات دو گروه در مقیاس های مورد اشاره به لحاظ آماری معنی دار نبود.
با توجه به نتایج حاصل از پژوهش پیشنهاد می گردد:علاوه بر استفاده از روش های باروری آزمایشگاهی، با بهره گیری از روش ها و راه کارهای روان شناختی همچون روان درمانی و برخورداری از حمایت های اجتماعی به مقابله با اضطراب و فشار حاصل از ناباروری پرداخت.

در این بررسی 7930 پرونده تکمیل شده مربوط به افراد عقرب زده ای که طی سالهای 1368 و 1369 به بیمارستان ابوذر اهواز (بخش مرجع عقرب زدگی در شهرستان اهواز) مراجعه و تحت درمان قرار گرفته بودند مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از این تعداد 47 نفر فوت شده بودند که 5.9 در هزار را تشکیل می دهند.
- سه گونه عقرب به ترتیب(Androctonus crassicauda (A.C), Mesupeus eupeus (M.e) از خانواده بوتیده و Hemiscorpius lepturus (H.l)از خانواده اسکورپیونیده بیشترین تا کمترین موارد گزش را به خود اختصاص می دهند. عقرب (M.e) که بیشترین موارد گزش را تشکیل می دهد هیچ مرگی را به همراه نداشته در صورتی که عقرب (H.l) با کمترین گزش، بیشترین میزان کشندگی را موجب شده بود.
- بیشترین میزان گزش بترتیب در گروه های سنی 29-20 و 19-10 ساله و بیشترین میزان کشندگی در سنین 9-0 ساله رخ داده است.
- در تعداد گزش و میزان کشندگی اختلاف معنی داری بین دو جنس دیده نمی شود.
- گرچه گزش عقرب در کلیه ماه های سال به چشم می خورد، بیشترین گزش بدون در نظر گرفتن نوع عقرب در تابستان و کمترین آن در زمستان رخ داده است.
- عقرب ها معمولا در شب فعال هستند و تعداد گزش و میزان کشندگی در ساعات شب (6-19) بیشتر از ساعات روز (18-7) است.
بسته به نوع فعالیت افراد، نوع عقرب و ناحیه جغرافیایی، قسمتهای مختلف بدن مورد گزش قرار می گیرد. به طوری که بیشترین موارد عقرب زدگی در پا و کمترین آن در سر و تنه افراد مراجعه کننده صورت گرفته است.
- بیشترین میزان کشندگی، ناشی از گزش های سر و تنه بوده است.

علاوه بر اتخاذ سیاست ها، اتخاذ تصمیمات لازم و برنامه های مناسب برای تضمین فراهمی و در دسترس بودن داروهای موثر و مفید با قیمت مناسب برای عموم مردم یکی از وظایف اصلی متولیان بهداشت و درمان در همه جوامع منطقی کردن تجویز و مصرف دارو می باشد، از این رو ارزیابی نحوه تجویز و مصرف دارو حایز اهمیت می باشد. یکی از روش های مطرح برای ارزیابی خدمات دارویی که در بسیاری از کشورها نیز مورد استفاده قرار گرفته است، الگوی پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت می باشد. در این مطالعه نیز با استفاده از روش مذکور، وضعیت تجویز و مصرف دارو در 55 داروخانه روزانه و شبانه روزی در شهر تهران که به صورت نمونه برداری تصادفی انتخاب شده بودند بررسی گردید. شاخص های اصلی مطالعه از قبیل متوسط اقلام دارویی، مقایسه داروهای تجویزی و تحویلی، درصد تجویز داروهای تزریقی و آنتی بیوتیک، وضعیت درخواست دارو بدون نسخه، موجودی داروهای اساسی، مدت مشاوره داروساز، داروی بدون نیاز به نسخه و غیره در پنج منطقه شمال، مرکز، شرق، غرب و جنوب تهران بررسی و با یکدیگر مقایسه گردیدند. در این مطالعه متوسط اقلام هر نسخه 3.6 برآورد گردید. تنها 59% مراجعین به داروخانه های روزانه از مقدار مصرف دارو آگاهی داشتند. این میزان برای داروخانه های شبانه روزی فقط 20% بود. 43% نسخ تجویزی حاوی داروهای آنتی بیوتیک و 39% حاوی داروهای تزریقی بودند. در داروخانه های روزانه در 43% موارد به درخواست کنندگان داروهای نسخه ای، بدون ارائه نسخه دارو تحویل شده است. مدت مشاوره داروساز با مراجعین به طور متوسط 35 ثانیه بوده است. حدودا 28% داروهای اساسی مورد مطالعه، در داروخانه های موجود نبوده است. نتایج بدست آمده حکایت از غیر عملی بودن وضعیت تجویز و مصرف دارو در تهران دارد.

یکی از انواع واژینیت های قارچی، ولوواژینیت کاندیدیایی است که شایع ترین عامل مولد آن کاندیداآلبیکنس می باشد. به جهت شیوع بالای این بیماری و نیز اثرات ضدقارچی گزارش شده از گیاهان سیر و آویشن شیرازی، استفاده از اسانس های این دو گیاه جهت ساخت شیاف های واژینال گیاهی مورد توجه قرار گرفت.
ترکیبات موجود در اسانس ها به روش گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنجی جرمی شناسایی و حداقل غلظت مهار کنندگی اسانس آویشن و مخلوط اسانس های سیر و آویشن به روش های disk plate و cup plate تعیین گردید.
شیاف های واژینال محتوی 30 میکرولیتر اسانس آویشن و 15 میکرولیتر مخلوط اسانس های سیر و آویشن در میلی لیتر پایه (پلی اتیلن گلیکول) ساخته شد و خصوصیات ظاهری، یکنواختی وزن، سختی، زمان باز شدن، مقدار و یکنواختی محتوی آنها بررسی گردید. پایداری شیاف های آویشن پس از 1، 2 و6 ماه نگهداری در دماهای 4، 25 و 40 درجه سانتیگراد و شیاف های سیر - آویشن پس از 3 ماه نگهداری در دمای 4 درجه سانتیگراد بررسی شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان دادند که مقدار اسانس در شیاف های نگهداری شده در دماهای 25 و 40 درجه کاهش می یابد.
از آنجا که اسانس های آویشن و سیر با مقادیر کم دارای اثرات ضد قارچی مناسب بر علیه کاندیداآلبیکنس به صورت in vitro می باشند، و با توجه به مطلوب بودن کیفیت شیاف های ساخته شده، این شیافها پس از انجام مطالعات بالینی می توانند به عنوان دو فرآورده مناسب جهت مقابله با واژینیت های ناشی از کاندیداآلبیکنس معرفی گردند.

به منظور تعیین تعداد دندانپزشک مورد نیاز کشور جمهوری اسلامی ایران با توجه به عوامل موثر بر آنها الگوی برآورد نیروی انسانی دندانپزشک طراحی گردید. با استفاده از این مدل و انجام دو طرح تحقیقاتی مربوط به آن تعداد افراد جامعه که هر دندانپزشک عمومی می تواند پوشش دهد بر اساس مراجعه مردم و تقاضای آنان در جمعیت کشور محاسبه گردید. در کل کشور 23481 نفر مورد پرسش قرار گرفتند. میزان تقاضا و مراجعه برای دریافت خدمات دندانپزشکی در جمعیت شهری کشور به ترتیب 72.12 و 46.19 درصد برآورد گردید. محاسبات نشان داد که هر دندانپزشک عمومی در سال 1377 توانسته است به مراجعات 9800 نفر در کشور پاسخ دهد و به آنها خدمت ارایه نماید. این موضوع قابل پیش بینی است که اگر همه افرادی که مشکل دهان و دندان را احساس کرده بودند برای درمان ارجاع می شدند، هر دندانپزشک عمومی می توانست 8200 نفر را تحت پوشش قرار دهد.

ارزیابی الکترودیاگنوستیک بیماران مبتلا به کمر درد با درد رادیکولار یکی از روش های ارزشمند بررسی درگیری ریشه های کمری خاجی است که با روش هایی از قبیل CT-myelography قابل مقایسه است. برای بررسی این حالت مطالعه حاضر بر روی 151 بیمار شامل 114 مرد و 37 زن با میانگین سنی 38±11 و دامنه سنی بین 16 تا 60 سال در بیمارستان 501 دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران از تاریخ مرداد 76 لغایت شهریور 77 انجام گرفت. مطالعه شامل بررسی هدایت عصبی (NCS) و الکترومیوگرافی سوزنی بود و نتایج زیر بدست آمد. تمام بررسی های هدایت عصبی حسی طبیعی بود. میزان ارتفاع موج حرکتی Tibial و Peroneal عمقی به ترتیب در چهار و نه بیمار کاهش نشان داد رفلکس H که نشان دهنده مسیر ریشه S1 است در سی و سه بیمار مختل بود.
مطالعات الکترومیوگرافی سوزنی از میوتومهای L1 تا S3 انجام گرفت که در نتیجه آن 33 درصد بیماران (48 نفر) دچار ضایعات ریشه های کمری خاجی بودند که ریشه های درگیر بر اساس شیوع درگیری شامل S3,S4

کلیدواژگان: کمر درد، الکترویاگنوز، ریشه های کمری خاجی

هدف این تحقیق تعیین اثر توکسین تیپ A کلستریدیوم بوتولینوم بر رفتارهای موش آزمایشگاهی است. با اسیدی کردن محیط کشت 96 ساعته و رساندن pH آن به 3.5، رسوب تشکیل شد. سپس بوسیله سانتریفیوژ (10000 دور در دقیقه و به مدت 20 دقیقه و دمای (4°C رسوب حاصل جمع آوری گردید و سه بار با آب مقطر استریل شستشو داده شد. سپس به رسوب جمع آوری شده، بافر سیترات سدیم 0.1 مولار با5.5 pH= اضافه گردید.
پس از 1 ساعت نگهداری در 25°C، سانتریفیوژ (10000 دور در دقیقه و به مدت 20 دقیقه و دمای (4°C گردید. محلول رویی جدار و با سولفات آمونیوم به 70 درصد اشباع رسانده شد. پس از یک شب رسوب حاصل جدا و در بافر فسفات سدیم 0.1 مولار و 6.5 pH= حل گردید. به منظور خارج کردن سولفات آمونیوم در همین بافر دیالیز شد و در دمای 4°C نگهداری گردید. پس از آن غلظت پروتئین این محلول اندازه گیری و مشخص گردید که در هر میلی لیتر محلول 1 تا 2 میکروگرم پروتئین با خاصیت نوروتوکسین وجود دارد. سپس غلظت های مختلف این محلول در حجم های متفاوت (0.1، 0.2، 0.3 و 0.5 میلی لیتر) بصورت داخل صفاقی به موش تزریق شد. به منظور تبدیل پارامترهای کیفی به پارامترهای کمی و قابل اندازه گیری، پاسخ های حرکتی حیوان نسبت به غلظت های مختلف توکسین درجه بندی شد (1 تا 5) و نتایج حاصل آنالیز گردید. نتایج موید آن است که با تبدیل پارامترهای کیفی به کمی می توان واحد فعالیت بیولوژیک سم تیپ A بوتولینوم را تعیین کرد.

قابلیت هضم یک پروتئین از مهمترین عوامل تعیین کننده کیفیت آن بوده که می تواند با دقت مطلوب با استفاده از روش تعادلی در موش صحرایی نژاد Sprague-Dawley مورد اندازه گیری واقع شود. متاسفانه پرورش ناکافی این نژاد در ایران، امکان ارزیابی روتین قابلیت هضم پروتئین های غذایی را با دشواری هایی روبرو می سازد. در مقابل، نژاد NMRI رازی به فراوانی در کشور تکثیر شده و در دسترس قرار دارد. هدف از مطالعه حاضر، تعیین و مقایسه قابلیت حقیقی هضم پروتئین کازیین در دو نژاد یاد شده به منظور بررسی امکان جایگزینی این دو با یکدیگر است. به این منظور، تعداد 8 موش صحرایی نر از هر یک از دو نژاد، که در سن یکسان قرار داشتند، خریداری شده و از هر نژاد به طور تصادفی 4 موش تحت تغذیه با یکی از رژیم های غذایی تجربی کازیین و یا بدون پروتئین قرار گرفتند. طول دوره تغذیه حیوانات 9 روز بوده که در 5 روز پایانی، مقدار غذا و پروتئین دریافتی و نیز مقدار کل ازت مدفوعی در پی جمع آوری روزانه غذاهای ریخته شده و مدفوع تعیین گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، مقدار دریافت و دفع پروتئین در دو نژاد مورد مطالعه اختلاف آماری معنی داری نداشته و به نظر می رسد که امکان جایگزینی نژاد Sprague-Dawley با NMRI رازی به منظور ارزیابی قابلیت هضم پروتئین های غذایی وجود دارد. مطالعات بیشتری برای تایید یافته های این پژوهش توصیه می شود.