فهرست مطالب

پژوهش های اقتصادی ایران - پیاپی 61 (زمستان 1393)

فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران
پیاپی 61 (زمستان 1393)

  • تاریخ انتشار: 1394/03/20
  • تعداد عناوین: 6
|
  • امیر جعفرزاده، عباس شاکری، فرشاد مومنی، قهرمان عبدلی صفحات 1-29
    اروپا یکی از مهمترین مناطقی است که از لحاظ تامین منابع انرژی به واردات وابسته است و در آینده نیز پیش بینی می شود این وابستگی بیشتر نیز شود. در زمینه گاز طبیعی، این منطقه بیشتر به واردات گاز طبیعی از روسیه وابسته است که به دلیل مشکلات و مسایل سیاسی ما بین روسیه و اتحادیه اروپا، ترجیح اروپا کاهش وابستگی انرژی به روسیه می باشد. لذا، اروپا انگیزه زیادی جهت تنوع بخشیدن به واردات گاز طبیعی دارد. یکی از مناطقی که در فاصله نسبتا مناسبی از اروپا قرار دارد و از ذخایر قابل توجه گاز طبیعی نیز برخوردار است، منطقه کشورهای حاشیه خزر (ایران، ترکمنستان و آذربایجان) می باشند. مهمترین پروژه هایی که در زمینه ارسال گاز کشورهای حاشیه خزر به اروپا مطرح می باشد، خط لوله نابوکو و ترانس کاسپین می باشند.
    در این مقاله در چارچوب نظریه بازی، رفتار استراتژیک کشورهای ایران، ترکمنستان و آذربایجان بررسی شده است. جهت نیل به این هدف، از روش شپلی و نوکلئولوس استفاده شده است که رفتار استراتژیک کشورها را در بازی های همکارانه تجزیه و تحلیل می کند. با توجه به نتایج بدست آمده، مشخص می شود در صادرات گاز به اروپا از طریق خط لوله نابوکو، قدرت چانه زنی ایران و آذربایجان بیشتر از ترکمنستان می باشد. ایران می تواند جهت افزایش توان استراتژیک خود، نسبت به ارسال گاز آذربایجان و ترکمنستان از طریق خاک خود اقدام کرده و اتکای کشورهای اروپایی به ایران را افزایش دهد.
    کلیدواژگان: واردات گاز، نظریه بازی، ازرش شپلی، ارزش ماسکین، خط لوله نابوکو
  • حسن درگاهی، محمدرضا مظلوم پور صفحات 31-62
    نحوه تاثیر اعتبارات پرداختی به خانوارها و تاثیر آن در کاهش فقر خانوارهای فقیر از مقوله های مهم اجتماعی و اقتصادی است که در چارچوب ادبیات اقتصاد خانوار و مسئله محدودیت اعتباری خرد بدان پرداخته شده است. در این تحقیق بر اساس داده های بودجه خانوارهای شهری و روستایی سال 1390 و با کاربرد سه الگوی لوجیت، ویژگی های اجتماعی و اقتصادی خانوارهای دریافت کننده وام شناسایی و اثر وام در احتمال فقیر شدن یا نشدن آن ها بررسی می شود. سیس با استفاده از دو مدل رگرسیون خطی براساس داده های مقطعی، اثر وام در کاهش نسبت شکاف فقر خانوارهای فقیر شهری و روستایی مورد توجه قرار می گیرد. نتایج برآوردهای تحقیق نشان می دهد که افزایش دهک هزینه ای خانوار و همچنین افزایش سن سرپرست خانوار احتمال دریافت وام را افزایش، و اشتغال سرپرست خانوار، افزایش بعد خانوار و همچنین شهرنشین بودن خانوار، احتمال دریافت وام را کاهش می دهد. این یافته، وجود محدودیت اعتبارات برای خانوارهای کم درآمد را تایید می کند. از سوی دیگر نتایج حاکی از عدم کارایی اعتبارات در کاهش شکاف فقر خانوارهای فقیر است.
    کلیدواژگان: افتصاد خانوار، محدودیت اعتباری، اعتبارات خرد، شکاف فقر، ایران
  • سعید کریمی پتانلار، علی اکبر باجلان صفحات 63-82
    هدف این مقاله بررسی و تعیین اثر سهم مخارج بودجه ای نظامی بر رشد اقتصادی در چارچوب الگوی رشد درون زا می باشد. بدین منظور با استفاده از داده های سری زمانی کشور ایران، طی دوره 1367 الی 1391 و الگوی خودرگرسیونی با وقفه های توزیع شده به تعیین اثر سهم مخارج بودجه ای نظامی بر رشد اقتصادی در ایران پرداخته شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد، که بین رشد اقتصادی و سهم مخارج بودجه ای نظامی از تولید ناخالص داخلی یک رابطه U معکوس وجود دارد. بنابراین سهمی از مخارج بودجه ای نظامی وجود دارد که رشد اقتصادی را حداکثر می سازد که حدود 73 /2 درصد از تولید ناخالص داخلی می باشد، که از مقدار متوسط آن در دوره مورد بررسی(95 /2 درصد)، پایین تر است. بنابراین به نظر می رسد، که جامعه از تخصیص مجدد منابع به سمت مخارج بودجه ای غیر نظامی مانند آموزش و بهداشت می تواند منتفع گردد.
    کلیدواژگان: سهم بهینه مخارج بودجه ای نظامی، الگوی رشد درون زا، الگوی خودرگرسیونی با وقفه های توزیع شده
  • محسن مهرآرا، مجتبی محمدیان صفحات 83-116
    پژوهش حاضر با بکارگیری روش های میانگین گیری مدل بیزینی[1] (BMA) و حداقل مربعات متوسط وزنی[2] (WALS) بعنوان روش های مرسوم اقتصادسنجی بیزینی[3]، اثر 18 متغیر اقتصادی بر ضریب جینی طی دوره ی زمانی 89-1355 در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار می دهد. نتایج حاصل از دو روش نشان می دهد که متغیر نرخ رشد تولید ناخالص داخلی با علامت مثبت مهم ترین متغیر تاثیرگذار بر ضریب جینی در اقتصاد ایران می باشد بطوری که افزایش رشد اقتصادی که عموما تحت تاثیر رانت های نفتی بوده است، به نابرابری بیش تر درآمد دامن زده است. همچنین در مورد سایر متغیرها، نتایج حاصل از تخمین BMA نشان می دهد؛ دومین و سومین متغیر تاثیرگذار بر ضریب جینی به ترتیب نسبت هزینه های جاری دولت و نسبت درآمدهای نفتی به GDP می باشد، بطوری که افزایش نسبت های مذکور به نابرابری دامن زده است؛ لذا توزیع رانت های نفتی و هزینه های دولت با اهداف اولیه سیاست گذاران در جهت بهبود توزیع درآمد در تعارض بوده است. همچنین بر اساس نتایج حاصل از تخمین WALS، درجه باز بودن و تغییرات نرخ ارز، بعد از رشد اقتصادی به ترتیب دومین و سومین متغیر تاثیرگذار بر ضریب جینی با علامت مثبت هستند. لذا آزادسازی های اقتصادی که مقارن با دوره های افزایش درآمدهای نفتی نیز بوده، به زیان گروه های درآمدی پایین عمل کرده است. مطابق نتایج مذکور بازنگری در سیاست های رشد اقتصادی و مدیریت صحیح درآمدهای نفتی به نفع گروه های درآمدی پایین ضروری است. بعلاوه اصلاح فرایندهای بودجه ریزی و تخصیص منابع با هدف کاهش فرصت های رانت جویی و برخورداری بیش تر گروه های درآمدی پایین بایستی مورد توجه سیاست گذاران قرار گیرد.
    کلیدواژگان: : توزیع درآمد، ضریب جینی، اقتصاد ایران، میانگین گیری مدل بیزینی (BMA)، حداقل مربعات متوسط وزنی(WALS)
  • یگانه موسوی جهرمی، فرهاد خداداد کاشی، عالمه موسی پوراحمد صفحات 117-147
    در تحقیق حاضر ارزیابیتاثیرعوامل اقتصادی مختلف بر نابرابری درآمد در ایران، در طی دوره زمانی 1363– 1390 مد نظر بوده است. برای تحقق این هدف از روش خود رگرسیون با وقفه های توزیع شونده (ARDL) استفاده شده است. یافته های تحقیق دلالت بر آن دارد کهرشد اقتصادی و تورمتاثیر منفی، و متغیرهایدرآمد حاصل از مالیات بر درآمد، درآمدهای حاصل از نفت و گاز، و بهره وری نیروی کار تاثیر مثبت بر برابری درآمد دارند. همچنین، براساس نتایج به دست آمده می توان اظهار داشت که رابطه میان رشد اقتصادی و توزیع درآمد با دیدگاه کوزنتس و کالدور مطابقت دارد. آزمون های ثبات ساختاری انجام شده نشان می دهند که مدل برآورد شده پایدار است. به علاوه، براساس کشش های محاسبه شده می توان نتیجه گرفت که درآمد حاصل از مالیات بر درآمدبیشترین اثرگذاری را بر کاهش نابرابری درآمد در ایران در دوره مذکور داشته است.
    کلیدواژگان: توزیع درآمد، مالیات بر درآمد، رشد اقتصادی، ضریب جینی، نابرابری درآمد
  • حسین محمدی، محبوبه نارویی صفحات 149-171
    بازار مالی به سبب نقش موثری که در تامین منابع مالی و سرمایه مورد نیاز برای سرمایه گذاری در کشورها دارد، از اهمیت قابل توجهی برخوردار است و به عنوان یکی از عوامل مهم در فرایند رشد اقتصادی توسط بسیاری از اقتصاددانان مورد توجه قرار گرفته است. با توسعه نظریه رشد درونزا، دهه های اخیر شاهد توجه زیاد به ارتباط میان بازار های مالی و رشد اقتصادی بوده است. در این پژوهش با استفاده از روش تعمیم یافته گشتاورها(GMM) به بررسی رابطه بین شاخص های متنوع توسعه مالی و رشد اقتصادی با لحاظ سرمایه گذاری مستقیم خارجی در 25 کشور منتخب اسلامی طی سال های 1990-2012 پرداخته شده است. نتایج حاکی از آن است که تعامل بین سرمایه گذاری مستقیم خارجی و شاخص های توسعه مالی بازار محور، باعث افزایش رشد اقتصادی شده است.
    کلیدواژگان: رشد اقتصادی، توسعه مالی، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، روش تعمیم یافته گشتاورها
|
  • Pages 1-29
    The following paper investigates European policy about importing natural gas from Caspian Sea countries. The Nabucoo and Trans-Caspian gas project are the two potential projects. For these pipelines three countries are candidates: Iran, Turkmenistan and Azerbaijan. By using the game theory framework, coalition among natural gas exporters for the Nabucco Project has been considered. Iran, Turkmenistan and Azerbaijan are three potential exporter countries. In this paper we answer the question whether three countries should enter the coalition for exporting gas to Europe or not. Moreover, we accounted bargaining power of these countries. We conclude that all countries have profits to make the coalition for gas exporting in the Nabucoo project. Iran has more bargaining power than others so Iran can play an important and active role for exporting gas to Europe in the Nabucco project.
    Keywords: Natural Gag Importing, Game Theory, Shapley Value, Maskin value, Nabucco Project
  • Pages 31-62
    The following paper investigates European policy about importing natural gas from Caspian Sea countries. The Nabucoo and Trans-Caspian gas project are the two potential projects. For these pipelines three countries are candidates: Iran, Turkmenistan and Azerbaijan. By using the game theory framework, coalition among natural gas exporters for the Nabucco Project has been considered. Iran, Turkmenistan and Azerbaijan are three potential exporter countries. In this paper we answer the question whether three countries should enter the coalition for exporting gas to Europe or not. Moreover, we accounted bargaining power of these countries. We conclude that all countries have profits to make the coalition for gas exporting in the Nabucoo project. Iran has more bargaining power than others so Iran can play an important and active role for exporting gas to Europe in the Nabucco project.
    Keywords: Natural Gag Importing, Game Theory, Shapley Value, Maskin value, Nabucco Project
  • Pages 63-82
    The article is aimed at investigating the effect of the military budget expenditure share in GDP on the Iranian economic growth in the endogenous growth model framework. To meet this end, using the time-series data of Iran during 1988 to 2012 and the Auto-Regressive Distribution Lag Model, the effect of military budget expenditure share in GDP on economic growth has been studied. The results show an inverted U-shape relationship between economic growth and military budget expenditure share in GDP. Therefore, there is a proportion for military budget expenditure which maximizes the economic growth, which is 2.73 percent from GDP which is lower than (2.95 percent) the average proportion in the considered time period. As a result, it seems that the society can benefit from reallocating the resources to non-military budget expenditures such as education and health.
    Keywords: Optimal Proportion of Military Budget Expenditure, Endogenous Growth Model, Auto, Regressive Distributed Lag Model
  • Pages 83-116
    This paper has tried to apply Bayesian Model Averaging (BMA) and Weighted Average Least Squares (WALS) approaches as methods of averaging in Bayesian econometrics in order to investigate the impact of 18 macroeconomic variables on Gini coefficient in Iran based on annual data from 1976 to 2010. The results of two approaches indicate that the growth rate of Gross domestic products is the most important determinant of the Gini coefficient, implying economic growth arising from oil booms leads to more unequal distribution of income. As regards to other variables, the results of BMA estimation indicate that second and third effective variables on Gini coefficient are respectively the ratio of government current expenditure to GDP and the ratio of oil revenue to GDP for which an increase in the ratios engenders inequality. Thus the distribution of oil rents and government expenditure is inconsistent with primary purposes of politicians to ameliorate income distribution. Also the results of WALS estimation rank openness and exchange rate as the most effective variables respectively with positive sign. Therefore economic liberalization moving along with oil revenue during the sample period, has been against the favor of lower income groups. According to aforementioned results, it is necessary to revise economic growth policies to the benefit of low-income groups of people. In addition, renovation of budgeting process and allocation of resources with aim to reduce rent-seeking opportunities and more privileges for low-income groups must be considered by policy makers.
    Keywords: Income Distribution, Gini coefficient, Iran economy, Bayesian Model Averaging (BMA), Weighted Average Least Squares (WALS)
  • Pages 117-147
    In the presentstudy,the evaluation of different economic factors’ impact on income inequality in Iran has been considered during the period 1363-1390. In order to achieve this, Auto-Regressive Distributed Lag method is used. The results indicate that the rate ofeconomic growth and inflation rate havenegative influence and income tax, labour productivity and gas and oil revenue has a positive influence on income equality.Also based on the results, it can be stated that the relationship between economic growth and income distribution confims Kuznets and Kaldor’s view. The structural stability tests indicate the estimated model is stable. In addition, according to calculated elasticities, it can be concluded that revenue fromincome tax has had the most effect on reducing incomeinequality in Iran during the mentioned period.
    Keywords: Distribution Income, Income Tax, Economic Growth, Gini coefficient, Income Inequality
  • Pages 149-171
    Many economists insist that the financial market is a key factor in economic growth due to the role of financial markets in financing and capital formation in different countries. With the development of endogenous growth models in recent decades, researchers pay more attention to the relation between financial markets and economic growth. In this study, the empirical relationship between Foreign Direct Investment in dealing with financial development on economic growth investigated in 25 Islamic countries over the period 1990 to 2012 using Generalized Method of Moments (GMM). The results show that the interaction between foreign direct investment and market-based indicators of financial development causes economic growth.
    Keywords: Financial Development, Foreign Direct Investment, Economic Growth, Generalized Method of Moments