فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سال ششم شماره 3 (پیاپی 23، تابستان 1393)

از دیدگاه صاحب نظران مدیریت شهری، مشارکت مردم در شهر و محله زندگی شان مهم و تاثیرگذار است. این مشارکت هم در فرآیند تصمیم گیری و هم تصمیم سازی مورد توجه واقع می شود که در بهبود کیفیت زندگی و کارآمدی مدیریت شهری نقش مهمی را ایفا می کند. اما به نظر می رسد فراهم شدن زمینه های مشارکت در سطح محلی توسط شهروندان نیازمند مقدمات و بسترهایی است که مشارکت را تسهیل نمایند. در این پژوهش با همین پیش فرض و اینکه آمادگی برای مشارکت در سطح محله تابعی از حس تعلق محله ای می باشد، این پرسش مطرح شده است که، تاثیر حس تعلق محله ای در آمادگی برای مشارکت چیست؟ برای پاسخ به پرسش از نظریه مک میلان و چاویس در ارتباط با حس تعلق محله ای و نیز روش تحقیق پیمایشی و ابزار پرسشنامه استفاده شده و بر مبنای تعداد 120 نمونه، تحلیل ها ارائه شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین حس تعلق محله ای و آمادگی برای مشارکت رابطه وجود دارد. همبستگی بین این دو متغیر در جهت مثبت بوده و با افزایش حس تعلق محله ای بر آمادگی برای مشارکت افزوده می شود.

خانواده به عنوان گروه نخستین، متولی امور حضانت از اعضای خود است . این مقاله در صدد یافتن علل ساختاری خانواده هایی است که با دفع یا طرد سالمند خود، این وظیفه را مغفول گذاشته و سالمند را به سرای سالمندان می سپارند. مقایسه عوامل ساختاری در دونوع خانواده که پذیرای مراقبت سالمند خود هستند و خانواده ای که سالمند را به سرای سالمندان می فرستند، مهم ترین هدف این پژوهش بوده است. روش پژوهش توصیفی تبیینی، ازنظر هدف کاربردی، از نظر میزان ژرفایی پهنا نگرواز نظر زمانی مقطعی بوده است. داده ها باروش پیمایش و ابزار پرسشنامه محقق ساخته در بین دو گروه 200 نفره ازسالمندان مقیم منزل(با نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای)در مقایسه با ساختار خانوادگی سالمندان مقیم سرای سالمندان کهریزک(با روش نمونه گیری تصادفی)انجام شده است. اعتبار ابزار نیز با استفاده از اعتبار صوری و پایایی آن با استفاده از پایایی همسانی درونی(آلفای8/0)سنجیده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که نگه داشت یا طرد سالمند از خانواده، تابعی از نحوه ارتباطات، مفاهمه، وفاق و هنر مدیریت گفتگودر خانواده است. بین ساختار خانواده در زمینه اعتماد درون خانوادگی و جایگاه سالمند در خانواده ارتباط وجود دارد. میزان همدلی در درون خانواده، عنصر معنا داری در نگه داشت یا طرد سالمند است. وضعیت پایگاه اجتماعی اقتصادی سالمند در جایگاه او موثر بوده است و بالاخره اندازه مکان زندگی خانواده در «جذب» یا «دفع و فرستادن سالمند به سرای سالمندان» موثر است.

امروزه توسعه گردشگری به یکی از ابزارهای مهم در توسعه و رشد مناطق روستائی تبدیل شده است و جایگاه مناسبی در تحقیقات توسعه روستائی به دست آورده است. در این مطالعه تلاش شده است که به بررسی اثرات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی ورود گردشگران به منطقه روستائی کهمان پرداخته شود. در این مطالعه از روش های ترکیبی کمی (پرسش نامه) و کیفی (مشاهده، مصاحبه و مطالعه اکتشافی) استفاده شده است. در قسمت پیمایش از بین 257 نفر سرپرست خانوار، با استفاده از فرمول کوکران 166 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند و در قسمت کیفی نیز با 32 نفر مصاحبه صورت گرفت. بدین منظور با بهره گرفتن از رویکردهای نظری تحقیق (منفعت طلبی، اقتصادی، اجتماع محور، داکسی اریدکس، سیکل زندگی مقاصد گردشگری باتلر، چارچوب دوگن) یافته های تحقیق نشان می دهد که ورود گردشگران اثرات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی مثبت و معناداری بر منطقه روستائی کهمان دارد. به طوری که در زمینه اقتصادی باعث ایجاد مشاغل جدید، افزایش درآمد؛ تمایل به مشاغل خدماتی، افزایش هزینه های زندگی و شکاف درآمدی و در حوزه اجتماعی- فرهنگی باعث افزایش ارتباطات گسترده و آگاهی عمومی، کاهش امنیت برای زنان و دختران، افزایش جرم و... همچنین در زمینه زیست محیطی باعث بالارفتن انتظارات و آگاهی روستائیان در ارتباط با حفاظت محیط زیست و... شده است. بنابراین یافته ها حاکی از آن است که وجود برنامه ریزی نظام مند و مشارکت دادن روستاییان کهمان در بخش گردشگری می تواند اثرات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی مثبتی را در پی داشته باشد.

یکی از مباحث مورد توجه اندیشمندان علوم انسانی و به طور خاص جامعه شناسان شهری، توسعه پایدار شهری است. هدف این پژوهش سنجش توسعه پایدار شهری شهر شیراز در 10 سال گذشته می باشد. برای این مهم از روش تحلیلی مقایسه ای و به صورت خاص پیمایش استفاده و داده های مورد نیاز از طریق ابزار پرسشنامه جمع آوری شدند. جامعه آماری در این مطالعه ساکنان بالای 15 ساله شهر شیراز براساس سرشماری سال 1390 هستند. با توجه به حجم وسیع جمعیت، نمونه گیری به صورت تصادفی خوشه ایبرای مطالعه انجام شد. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS در دو سطح توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از آزمون های تحلیل واریانس و آزمون تی گروه های مستقل برای مقایسه میانگین ها و آزمون ضریب همبستگی برای بیان رابطه بین متغیرها استفاده شد. نتایج حاصل نشان می دهد که نتایج نشان می دهد میزان استفاده از رسانه های جمعی(284/0=r)، میزان مطالعه(336/0=r)، میزان مهارت های اجتماعی(172/0=r)، میزان حکمرانی خوب(370/0=r)،رفتار زیست محیطی(248/0=r)، تمایل به مشارکت 253/0=r)، میزان حقوق شهروندی(46/0=r)، میزان استفاده از اوقات فراغت(279/0=r) و میزان مشارکت اجتماعی با توسعه پایدار شهری دارای همبستگی (206/0=r) می باشد. این متغیرها روی هم رفته 36 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند.

اعتماد اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد سرمایه اجتماعی در جوامع امروزی از اهمیت بسزایی برخوردار است. عدالت نیز به عنوان یکی از ویژگی های کشورهای توسعه یافته به شمار میرود. این پژوهش نیز با هدف بررسی تاثیر عدالت اجتماعی بر اعتماد اجتماعی صورت گرفته است. این مطالعه با روش پیمایش و به صورت مقطعی انجام شده است. داده های مطالعه حاضر از 384 نفر از شهروندان شهر شیراز که با روش نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای انتخاب شده بودند، گرد آوری گردید برای دستیابی به داده های مورد نیاز از پرسشنامه استاندارد استفاده شده است که در این پرسشنامه از آلفای کرونباخ و اعتبار سازه ای استفاده شده است. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین ابعاد عدالت اجتماعی و اعتماد رابطه آماری معناداری وجود دارد. در میان ابعاد عدالت بعد رویه ای با میزان همبستگی 39/0 بیشترین رابطه را با اعتماد داشته است پس از آن بعد توزیعی با مقدار همبستگی 35/0و بعد شناختی با 30/0 رابطه معناداری با اعتماد داشتند و بعد بین فردی عدالت با مقدار 17/0کمترین رابطه معنادار را با اعتماد داشته است. اما نتایج مدلسازی نشان داد که بین ابعاد عدالت، تنها عدالت توزیعی با ضریب استاندارد 697/0 و عدالت شناختی با 447/0 و عدالت بین فردی با ضریب تعیین 259/0 با اعتماد رابطه دارد.

سلا مت، بعنوان یکی از شاخص های اصلی توسعه یافتگی جوامع وحقوق جهانی بشر از موارد مورد تاکید اکثرکشورهاست. یکی از عواملی که بر سلامت اعضای جامعه موثر است سرمایه اجتماعی است. در تحقیق حاضر هدف اصلی، مطالعه تاثیر سرمایه اجتماعی بر سلامت شهروندان گرمساری می باشد. روش تحقیق، پیمایش و ابزار جمع آوری داده های میدانی، پرسشنامه بود. نمونه متشکل از381 نفر از افراد بالای 18 سال ساکن در شهر گرمسار بود که با نمونه گیری خوشه ایانتخاب شدند. در این مطالعه از نظریه کلمن ، پاتنام و استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد که هرچه سرمایه اجتماعی افراد قوی تر باشد از میزان سلامت بالاتری برخوردار خواهند بود . مولفه های حمایت اجتماعی کسب شده از سوی خانواده و دوستان و مشارکت اجتماعی تفاوت معنی داری در میزان سلامت افراد مورد بررسی نشان دادند. علاوه براین، یافته ها حاکی از آنند که بین فقر و سلامت رابطه قوی ای وجود دارد و درعین حال، فقر موجب افزایش سرمایه اجتماعی دربین خانوارهای کم درآمد شده است. این خانوارها فاقد رژیم غذایی مناسب، دارای شرایط زندگی و کار ناسالم و ناامن هستند و در معرض جرم، خشونت و مواد مخدر قرار دارند.

این پژوهش با هدف بررسی تاثیر بازی (نوع بازی، زمان بازی و نوع اسباب بازی) در رشد روانی کودکان (مهارت های اجتماعی و هوش) مقطع مهد کودک دبستان های استان تهران در سال 1391 صورت پذیرفت. جامعه آماری تحقیق شامل 630 نفر از کودکان مقطع مهد کودک استان تهران در سال 92-1391 بود، که از این میان با استفاده از جدول جسی و مورگان و روش نمونه گیری تصادفی ساده 240 نفر به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد. روش جمع آوری داده ها بر اساس پرسشنامه و چک لیست انجام گرفت. پایایی پرسشنامه ها با استفاده از روش آلفای کرونباخ برای پرسشنامه استاندارد مهارت های اجتماعی گرشام و الیوت (1990)، 83/0، و برای پرسشنامه استاندارد هوش تهران- استانفورد- بینه (1388)، 91/0 بدست آمد. همینطور از روایی محتوا و سازه به منظور آزمون روایی پرسشنامه استفاده شد که در روایی محتوا پرسشنامه ها مورد تایید متخصصین مربوطه قرار گرفت. تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از اجرای پرسشنامه ها از طریق نرم افزار spss در دو بخش توصیفی (میانگین، میانه، واریانس، انحراف معیار، جداول توزیع فراوانی و نمودارها) و استنباطی (آزمون خی دو) انجام پذیرفت. نتایج تحقیق نشان داد که رابطه معناداری میان نوع بازی، نوع اسباب بازی و زمان بازی با رشد روانی کودک وجود دارد. همچنین یافته ها نشان داد که تاثیر نوع بازی، نوع اسباب بازی و زمان بازی در هوش بیشتر از مهارت اجتماعی در کودکان مهد کودک است.

مقاله حاضر با هدف،شناخت میزان رابطه مولفه های سبک زندگی با هویت اجتماعی و دستیابی به الگوی نظری تحلیلی می باشد که با استفاده از دیدگاه پیر بوردیو و هنری تاجفل مورد بررسی قرار گرفته است و با طرح این پرسشها که شاخصهای سبک زندگی به چه میزان بر هویت اجتماعی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی موثر است؟ ضریب تاثیر کدام یک از عوامل و شاخص ها بیشتر است؟تا چه اندازه مدل نظری پژوهشگر ساخته با واقعیت تجربی همسویی دارد؟،به تحلیل و تبیین موضوع پژوهش پرداخته است.روش تحقیق این پژوهش،پیمایشی و ابزار سنجش،پرسشنامه پنج گزینه ای مبتنی بر مقیاس لیکرت است.اعتبار محتوایی ابزار سنجش با توجه بهCVR بدست آمده برای هویت اجتماعی 81/0 و برای سبک زندگی82/0 است وسنجش روایی سازه ای با استفاده از تکنیک تحلیل عاملی و آماره KMO برابر 88/0 بدست آمده که در سطح بالایی بوده و نشان ازهمبستگی گویه های مقیاس است.در بحث پایایی ابزار سنجش،گویه های منتخب در دو بررسی مقدماتی و نهایی مورد تحلیل قرار گرفتند که نتایج حاصل نشان می دهد مقیاسهای بکار رفته از قابلیت اعتماد قابل قبولی برخوردارند.بطوریکه ضرایب همبستگی در بررسی نهایی افزایش را نشان می دهد و آلفای مقیاسها در بررسی مقدماتی88/0و در بررسی نهایی برابر با 89/0 که هر دو در حد بالایی است.نمونه مورد مطالعه 897 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی رودهن می باشد که با روش نمونه گیری خوشه ایو شیوه طبقه بندی شده متناسب با حجم انتخاب شده اند.برای انجام مباحث مدلسازی از نرم افزار لیزرل استفاده شده است.
نتایج این پژوهش در بخش توصیف نشان داد هر دو متغیر سبک زندگی و هویت اجتماعی حکایت از وضعیت مطلوب و نرمال این متغیر در دانشگاه آزاد اسلامی است.همچنین دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی در مقام قیاس با سایر دانشجویان مورد مطالعه از میانگین بیشتری در زمینه هویت اجتماعی برخوردارند.در بخش تبیین و مدلسازی نتایج بر وجود یک الگوی رابطه معنی داری و مستقیم بین شاخصهای متغیر های مستقل سبک زندگی با متغیر وابسته هویت اجتماعی حکایت دارد.همچنین نتایج الگوسازی معادلات ساختاری حکایت از استخراج سه مدل از مدل نظری تحقیق است. با توجه به شاخصهای الگو سازی می توان استدلال کرد که مدلهای ارائه شده از برازش خوبی برخوردار بوده و انطباق مطلوبی بین مدل ساختاری شده با داده های تجربی فراهم گردیده است.جزئیات بیشتر در این مقاله اشاره شده است.