فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سال دوم شماره 4 (پیاپی 8، پاییز 1389)

حرکت جوامع به سمت مدرن شدن اجتناب ناپذیر است . نهاد خانواده از جمله حساس ترین نهادهای اجتماعی است که سریعتر و پیش از سایر نهادها تحت تاثیر تغییرات اجتماعی قرار میگیرد. در مقاله حاضر تحولات شیوه همسر گزینی از زاویه نگاه نظریه پردازان جامعه شناسی مورد مطالعه قرار گرفته است. هدف از تحقیق حاضر دستیابی به چارچوب نظری مناسب برای توضیح مسیر و شدت تحولات همسرگزینی در خانواده است. در این راستا با استفاده از روش تحقیق اسنادی و روش کتابخانه ای ابتدا نظریه های مرتبط با موضوع طبقه بندی شده و سپس به ارزیابی پرسشهای مطالعاتی مبادرت شده است.
نتایج یافته های حاصل از این مقاله پژوهشی نشاندهنده تحول شیوه های همسر گزینی به صورت زیر می باشد :1. حرکت شیوه همسرگزینی بر پایه تبعیت از نظر خانواده به همسرگزینی بر پایه عشق آزاد.
2. حرکت شیوه همسرگزینی با الگوهای مشخص و روشن معیارهای همسرگزینی به سوی ابهام در الگوها
3. تحول پراگماتیستی الگوهای همسرگزینی از تحصیل منافع به سبب تبعیت از والدین به تحصیل منافع بر اساس معیارهای فردی انتخاب آزاد همسر.
4. حرکت از تشکیل خانواده سنتی با ثبات هدفمند به خانواده جدید بی ثبات و بی هدف .
5. حرکت ارزشهای خانواده از ارزشهای سنتی مبتنی بر پایداری و حفظ خانواده به هر قیمت به سوی ارزشهای جدید و از بین بردن قبح طلاق و رواج جدایی است .

به نظر می رسد در بررسی های موجود روش شناسی وبر، مدل سنخ های آرمانی شناخته شده توسط وی، با دو ابهام روبرو بوده اند: یکی ندیدن تاثیر مارکس بر روش شناسی وبر و دیگری، و به مراتب، ایستانگریستن سنخ های آرمانی. این مقاله در پی بررسی این دو ابهام در دستگاه روش شناسی وبر، به ویژه، در موضوع سنخ های آرمانی، است.

هدف از مقاله حاضر بررسی عوامل موثر در پیشگیری از عود با رویکرددرمانی مرکز اجتماع درمان مدار TC) شهرستان خمین می باشد . چار چوب نظری تحقیق با استفاده از نظراتی همچون برچسب زنی لمرت ،اجتماعی شدن مید ،انزواطلبی مرتن،پاداش و موفقیت هومنز و پویای گروهی کورت لوین در تبیین عود می باشد. روش تحقیق یمایشی – اسنادی است که برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است .
از میان افراد مراجعه کننده برای درمان گروهی مرکز TCیک نمونه 283نفری با استفاده از فرمول کوکران بدست آمده است که به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید.روش انتخاب نمونه ها به طریق تصادفی ساده انجام گرفت . جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spssو آزمون پیرسون و اسپیرمن استفاده شده است.
نتایج تحقیق حاکی از آن است که بین دریافت برچسب و عود ،و بین جامعه پذیری مجدد و کاهش میزان عود،و بین انزواطلبی و عود وبین درمانهای گروهی و کاهش عود رابطه معنا دار وجود دارد . ولی بین رفتارهای لذت بخش و عود رابطه معناداری وجود ندارد.

انقلاب مشروطیت و رویدادهای آن، سرآغاز تاریخ نوین ایران است. در فاصله سال های میان این رویداد تا سال 1390، جامعه ما از هر لحاظ دگرگون گشته است. این دگرگونی عمیق اجتماعی آثاری تناقض گون در جامعه برای دستیابی به جامعه مدنی به بار آورده است. از یک سو، زمینه های لازم برای شکل گیری جامعه مدنی را فراهم آورده؛ از سویی دیگر، موانع رشد آنرا افزون تر نموده است.
در این دوره تاریخی، قوه محرکه اصلی دگرگونی های اجتماعی عمدتا دولت ها بوده اند. لذا این امر به تداوم و بسط اقتدارگرایی تاریخی- سنتی موجود دولتی کمک کرده است، که خود مانعی برای شکل گیری جامعه مدنی است. عوامل خارجی و درآمدهای نفتی، به ویژه از میانه دهه 1340 به بعد، کمک قابل اعتنایی به تسریع این فرآیند نموده است. اما از سوی دیگر، دگرگونی های مذکور زمینه های لازم برای رشد جامعه مدنی را به بار آورده است. رشد اقتصادی، بالا رفتن درآمد ملی و درآمد سرانه را در پی داشت که خود موجب بالا رفتن سطح عمومی زندگی و تحول آن گردید. تغییر ساختار جمعیتی به سود بخش شهرنشین، نسبت به بخش روستایی و ایل نشین، رخ داد. سهم قشرهای جوان جامعه نسبت به سایر گروه های سنی، افزایش چشمگیر یافت. در ترکیب طبقاتی جامعه، افزایش طبقه متوسط نسبت به سایر طبقات اجتماعی، طبقه ای که حامل خواست های مدنی است، نیز تحول صورت گرفت. بالا رفتن چشمگیر سواد و آموزش عالی، بخصوص شکسته شدن انحصار سواد از محدوده تنگ طبقه بالای اجتماعی و تسری آن به سایر طبقات اجتماعی، تحقق یافت. حضور اجتماعی زنان و مطرح شدن این نیمه جامعه به عنوان کنشگران فعال عرصه اجتماعی، گسترش گرفت. در فن آوری های اطلاعاتی در جهان و انتقال آن به درون جامعه، و از این طریق گسترش همه جانبه رسانه های همگانی نیز تحول انقلابی صورت پذیرفت. همه دگرگونی های ذکر شده، از جمله مواردی است که زمینه های لازم برای شکل گیری و رشد جامعه مدنی را فراهم آورده اند. مقوله جهانی شدن و گسترش ارتباط میان مردم جهان، امری که عمدتا از مجرای انقلاب اطلاعاتی مقدور گشته است؛ شکل گیری افکار عمومی جهانی و نهادهای مدنی جهانی به این امر کمک کرده است.
برخورد با جامعه مدنی را از دو جهت می توان مورد توجه قرارداد، از سوی دولت، و از سوی نخبگان و گروه های اجتماعی. دولت برای دستیابی به اهداف خود، که از جمله در سند چشم انداز بیست ساله ملحوظ است، فقط با اتکا به نیروی آحاد جامعه امکان موفقیت دارد؛ جامعه مدنی می تواند الگوی نهادمند همکاری گروه های اجتماعی با دولت و مشارکت آنها در اداره جامعه باشد. سهم درآمدهای نفتی، به طور نسبی، رو به کاهش است؛ در حالیکه همزمان نیازهای مالی دولت رو به افزایش می رود. دولت گریزی جزء افزایش سهم درآمدهای مالیاتی، نسبت به درآمدهای نفتی، ندارد. این مهم نیز فقط با مشارکت واقعی گروه های اجتماعی در سرنوشت اجتماعی کشور مقدور است. امری که گذر از مجرای جامعه مدنی انجام آنرا تسهیل و کم هزینه می کند. بدین ترتیب دولت از تقویت نهادمند جامعه مدنی و نهادهای آن سود خواهد برد.
دیگر آنکه، رشد جامعه مدنی با تکیه به تجربیات تاریخی داخلی، توجه به عقاید و سنت های عمیق مردم مقدور است؛ ضمن آن که می توان از نحوه شکل گیری آن در غرب بهره گرفت. جامعه ما باید با حرکت از وضع موجود، و نه وضع ایده آل، به وضع مطلوب برسد. امری که ضروریست مورد لحاظ نخبگان جامعه و هواداران جامعه مدنی قرار گیرد.
جامعه مدنی، مدینه فاضله جامعه بشری نیست؛ چه آن که این الگوی زندگی اجتماعی از تحقق همه جانبه آرمان های اساسی انسانی، همچون عدالت، آزادی، و سعادت جمعی ناتوان بوده. نقصان های اجتماعی بنیادین موجود در جوامعی با جامعه مدنی قوام گرفته گواه این ادعا است. اما این نوع جامعه، دست کم توانسته است بخشی از این آرمان ها را به منصه ظهور رساند. همچنین آن که در دنیای کنونی، و برای جوامع کمتر توسعه یافته، از جمله جامعه ایران، جامعه مدنی می تواند نقطه ثقلی باشد تا جامعه را به مسیر توسعه پایدار و همه جانبه سوق دهد.

این تحقیق به بررسی نشاط اجتماعی و عوامل موثر برآن در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد پارس آباد مغان می پردازد، و سعی دارد رابطه بین نشاط اجتماعی و عوامل موثر برآن را روشن سازد. اندیشمندان و دانشوران اعتقاد دارند انسان، با نشاط است که در زندگی خانوادگی و اجتماعی موفق می شود و بواسطه نشاط مایه خیر و برکت را برای خود و افراد جامعه بوجود می آورد. و در مقابل انسان ناشاد، انسانی است که در تصمیم گیری ها و کارها و سایر رفتارهایش با سستی و کندی عمل می کند و باعث ضرر و زیان برای خود، خانواده و جامعه اش می شود، بر همین اساس شناخت عوامل تقویت کننده و تضعیف کننده نشاط اهمیت و ضرورت فراوانی دارد.
روش تحقیق پیمایش بوده و اطلاعات لازم با استفاده از یک پرسشنامه استاندارد شده شامل 40 گویه باز و بسته روی نمونه مورد مطالعه 365 نفر از دانشجویان که با استفاده از روش نمونه گیری اتفاقی ضمنی انتخاب شده بودند، جمع آوری شده است. پردازش داده ها با استفاده از بسته نرم افزاری spss و تجزیه و تحلیل اطلاعات در دو بخش آمار توصیفی و اسنباطی با توجه به آماره های متناسب پارامتریک و ناپارامتریک صورت پذیرفته است.
در این تحقیق تاثیر و همبستگی متغیرهای مستقل(ارضاء نیازها، امید به آینده، مقبولیت اجتماعی، پایگاه اقتصادی - اجتماعی ) با متغیر وابسته نشاط اجتماعی بررسی شده که یافته های تحقیق نشان می دهد همه متغیرها بجز پایگاه اقتصادی - اجتماعی با نشاط اجتماعی رابطه و همبستگی معنی داری دارند. بطور کلی می توان گفت که برای داشتن خانواده و جامعه بانشاط و سالم بایستی شرایطی فراهم گردد که به وجود آوردن این شرایط بر دوش فرد، خانواده و جامعه می باشد.

پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر اشتغال مادران بر هوش فرهنگی دانش آموزان مقطع متوسطه در شهر اصفهان می باشد . جامعه آماری تحقیق ، شامل تمامی دانش آموزان مقطع متوسطه در سال تحصیلی 88 – 89 می باشد که تعداد آن ها 86142 بود و از بین آن ها با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر به روش نمونه گیری تصادفی بر اساس متغیرهای جنس و مقطع تحصیلی و رشته تحصیلی انتخاب شده اند . برای بررسی این موضوع از نظریات هافمن ، ارلی و انگ سود بردیم و فرضیه ها مورد آزمون قرار گرفت . هوش فرهنگی در چهار بعد اجتماعی شدن ، انعطاف پذیری ، مدارا و مردم پذیری مورد سنجش قرار گرفت و نتایج حاکی از این مطلب بود که بین اشتغال مادران و وضعیت مدارا و انعطاف پذیری فرزندان رابطه وجود داشت ولی بین اشتغال مادران و جامعه پذیری و مردم آمیزی فرزندان رابطه وجود نداشت. همچنین تاثیر اشتغال مادر بر اجتماعی بودن فرزند با توجه به جنسیت فرزند تایید نشد ولی تاثیر شغل مادر بر اجتماعی شدن فرزند با توجه به نوبت تولد فرزند دوم تایید شد.

اعتیاد به مواد مخدریکی از بزرگترین معضلاتی است که بشریت را تهدید می کند. عمق این فاجعه ، ضرورت مطالعه و تبیین این معضل را از جنبه های مختلف اجتناب ناپذیر می کند. ازین رو، علی رغم مطالعات متعددی که طی سه دهه گذشته در این رابطه در ایران صورت گرفته ، مشاهده می شود که اعتیاد به صورت یک مشکل اجتماعی و فردی همچنان پا برجاست. در مطالعه حاضر از منظری دیگر به مساله اعتیاد پرداخته شده و سئوال اصلی ما این است که در بین شیوه های متنوع ترک اعتیاد ، کدام شیوه ازتوان بالاتری برای بازگرداندن سلامت به معتادان برخوردار است؟ جامعه آماری معتادان در حال ترک ، مکان مطالعه شهر تهران و زمان مطالعه پاییز 1389 بود. متغیرهای مورد بررسی جنس، سن، میزان تحصیلات، شغل، وضعیت تاهل، ساختار خانواده،نوع مواد مصرفی، میزان مصرف مواد در روز ، سالهای استفاده از مواد ، دفعات ترک مواد و نوع روابط بین فردی معتاد و دیگران به عنوان متغیرهای مستقل و میزان اثربخشی روش یا روش های ترک اعتیاد به عنوان متغیر وابسته، به روش پیمایش به بررسی نهاده شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه و مصاحبه بود ، برای تعیین اعتبار ابزار از اعتبار صوری و برای تعیین میزان پایایی داده ها از روش صور موازی استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد که اکثر معتادان مرد، جوان و دارای تحصیلات غیر دانشگاهی یا بیسواد بودند. بین شغل ، درآمد ، میزان مواد مصرفی و شیوه ترک اعتیاد رابطه معنی داروجود داشت . ارتباط خوب با خانواده ،پزشک معالج ، مددکار از فاکتورهای مهم در میزان عدم بازگشت افراد مورد مطالعه به سمت مواد ، بعد از ترک بود . بهترین روش ترک از نظر آنها در وهله اول سم زدایی با متادون و سپس تداوم معالجه با مشاوره و حمایت خانواده ذکر شده است. آنها همچنین معتقد بودند که روش شرکت در جلسات ان ای و خانواده درمانی در درجه دوم و درمان در کمپ زیر نظر پزشک و مددکار وروانشناس نیز از بهترین روش های ترک اعتیادند.