فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سال هشتم شماره 1 (پیاپی 29، زمستان 1394)

نوشتار حاضر با هدف تشریح چگونگی فرایند توسعه سیاسی در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی و نقش طبقه متوسط جدید(شهری) در این فرایند به رشته تحریر درآمده است. اینکه در میان طبقات اجتماعی در جامعه ایرانی پس از پیروزی انقبلاب اسلامی، کدام طبقه سیاسی نقش اساسی در فرایند توسعه سیاسی ایفا نموده است؟ و چرا در میان طبقات اجتماعی این طبقه متوسط جدید است که می تواند فرایند توسعه سیاسی را عملیاتی نمایید؟ مهمترین سوالات تحقیق حاضر را تشکیل می دهند. در پاسخ به سوالات تحقیق این فرضیه مطرح می شودکه بنظر می رسد طبقه متوسط جدید به دلیل تاکید بر مولفه های چون حقوق و نهادهای مدرن، قانون و پارلمان، مشارکت سیاسی و انتخابات، آزادی و مطبوعات و... در میان طبقات اجتماعی بیشترین نقش را در فرایند توسعه سیاسی جمهوری اسلامی ایران داشته است؟ چارچوب نظری انتخابی برای تحلیل طبقه، بر اساس نظریات علمای نوسازی می باشد. در تحقیق حاضر که با بهره گیری از رویکرد توصیفی تحلیلی انجام پذیرفته طبقه متوسط جدید به عنوان متغیر مستقل و فرایند توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد؟ در مجموع نتایج تحقیق نشان می دهد که طبقه متوسط جدید به دلیل جایگاه ویژه خود از عاطفه طبقه پایین (سه) به عنوان عامل فشار بهره می برد و از عقل طبقه ممتاز( یک) به عنوان عامل مصلحت بین و مصالحه جو استفاده می کند و به این ترتیب حرکت رو به رشد اجتماعی را مدیریت می کند. به همین دلیل در فرآیند توسعه سیاسی و توزیع بیشتر و دقیق تر اقتدار سیاسی و استقرار و نهادینه سازی مردم سالاری به عنوان روشی که زمینه تشریک بیشتر مردم در حاکمیت را مساعد می کند، نقش اساسی ایفا می نماید.

امروزه تقریبا همه چیز با رسانه های اجتماعی سر و کار دارد. اگر شما در شبکه های اجتماعی ، جوامع محتوایی، میکروبلاگ ها، ویکی ها و پیام رسان های فوری، حضور نداشته باشید، دیگر بخشی از فضای مجازی نخواهید بود. رسانه های اجتماعی به شرکتها این امکان را می دهد تا با صرف هزینه ی محدود واندک در زمان مناسب و بصورت بی واسطه و مستقیم با کاربران نهایی در تماس باشند. این شرایط باعث می شود تا نه تنها رسانه های اجتماعی برای بسیاری از شرکتهای چند ملیتی دنیا کاربرد داشته باشد بلکه برای شرکت هایی در ابعاد کوچک و متوسط و حتی شرکتهای دولتی و غیر انتفاعی نیز مناسب می باشد. استفاده از این ابزارهای ارتباطی یک فعالیت ساده نیست بلکه نیازمند وجوه ای فکری جدیدی است. این مقاله بر آن است که در این زمینه شفاف سازی نماید. ابتدا با تشریح مفهوم رسانه های اجتماعی و ویژگی های این فناوری های نوین ارتباطی، یک طبقه بندی از رسانه های اجتماعی در قالب هفت بلوک (هویت، گفتگو، درمیانگذاری، حضور، روابط، اعتبار و گروه) ارائه نمود و در نهایت چالش های و فرصتهای ایجاد شده از استفاده گسترش روز افزون از رسانه های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت.

در دو دهه اخیر مفهوم سرمایه فرهنگی در سطوح و اشکال متفاوت خود به عنوان یکی از جالب توجه ترین مفاهیم فرهنگی توجه صاحب نظران و پژوهشگران را با چارچوپ های تحلیلی خاصی به خود جلب کرده است و از طرفی بعد از ناکارآمدی الگوی تک بعدی توسعه در پنجاه سال اخیر، توسعه پایدار از جمله مباحث مورد توجه دولت ها، ملت، مجامع بین المللی بوده است از آنجائیکه سرمایه فرهنگی به واسطه ارتباطش با سایر مولفه های بنیادین آن نظیر سرمایه تجسم یافته، سرمایه نهادینه و سرمایه عینیت یافته ضروری بنظر رسید که تاثیرش با ابعاد توسعه پایدار شهری با تاکید بر انرژی های پاک بعنوان اولویت مورد توجه کشور در نیل به چشم انداز بیست ساله نظام مقدس جمهوری اسلامی مورد مطالعه قرار گیرد. این پژوهش با هدف پاسخ به سوال اصلی تحقیق یعنی چگونگی طراحی و ارائه الگوی جهت سنجش تاثیر سرمایه فرهنگی بر ابعاد توسعه پایدار براساس مدل توسعه پایدار و با استفاده از شاخصهای کمیته ملی توسعه پایدار ایران، با گرایش توسعه ای و کاربردی انجام شده است.جامعه آماری این پژوهش 192 نفر از ساکنان منطقه 1 شهرداری تهران می باشند که روش خوشه ایانتخاب و نظر نخبگان به صورت نظری جمع آوری گردید. از آنجائیکه این تحقیق در پی سنجش، جهت تاثیر و نوع آن بوده برای تحلیل یافته ها از روش مدل یابی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تاییدی با استفاده از نرم افزار لیزرل استفاده شده که یافته های تحقیق حکایت از تاثیر مثبت، مستقیم و معنی دار متغیر سرمایه فرهنگی بر ابعاد متغیر توسعه پایدار به ترتیب 88 % بر بعد اقتصادی توسعه پایدار و 71 % بربعد اجتماعی و زیست محیطی توسعه پایدار و در نهایت 70 % بر بعد سیاسی توسعه پایدار دارد. در نهایت برای نیل به اهداف توسعه پایدار پیشنهاداتی چون فرهنگسازی برای حفظ محیط زیست، تهیه پیوست فرهنگی، ارتقاء سطح فرهنگ عمومی و مسئولیت پذیری شهروندان ارائه گردید.

در تحقیقات همواره اثرات اجتماعی گردشگری نسبت به اثرات اقتصادی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. اثرات اجتماعی و فرهنگی گردشگری شیوه هایی هستند که در آن گردشگری تغییراتی را در نظام های ارزشی، رفتار افراد، روابط خانواده ها، سبک زندگی جمعی، مراسم سنتی و سازمان های اجتماعی ایجاد می کند. تحقیق حاضر با هدف مدلسازی عوامل موثر در بهبود کیفیت زندگی با تاکید بر تاثیرات توسعه صنعت گردشگری در شهر تهران انجام شده است. روش تحقیق پیمایش و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شده است. جامعه آماری ساکنان مناطق 22 گانه شهر تهران می باشند که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری طبقه ای با تخصیص متناسب 384 نمونه انتخاب شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد متغیرهای فرصت شغلی بیشتر، درآمد سرانه بالاتر، توسعه زیرساخت ها، افزایش سواد، افزایش بهداشت فردی و عمومی، کاهش مهاجرت، بهبود تسهیلات فراغتی، تبادل فرهنگ، افزایش سطح آگاهی، افزایش تعامل با نواحی همجوار و توسعه زیرساخت ها از عوامل اصلی کیفیت زندگی هستند که تحت تاثیر توسعه صنعت گردشگری قرار می گیرند.

دستیابی به توسعه پایدار شهری مستلزم دارا بودن یک شهر از شاخصهایی است که بتواند امکانات و نیازهای یک شهر را در حد مورد نیاز تامین کند به گونه ای این نیازها نه تنها برا ی نسل حاضر بلکه برای نسلهای آینده هم بتواند مورد استفاده قرار گیرد. هدف مقاله ارزیابی متغیرهای وضعیت توسعه پایدار شهری در شهر اندیمشک و ارائه مدل متناسب است. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه است. نمونه مورد مطالعه 300 نفر از شهروندان اندیمشک هستند که با روش نمونه گیری احتمالی از نوع طبقه بندی متناسب با حجم و تصادفی ساده انتخاب شده اند. برای انجام مباحث آمار توصیفی و استنباطی از نرم افزارspss استفاده شده است. نتایج این پژوهش حکایت از رابطه مستقیم بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته می باشد. به عبارت دیگر رابطه بین مشارکت مردمی، مسایل فرهنگی، ساختار مدیریت شهری، مسایل زیست محیطی و توسعه پایدار شهری وجود دارد.

گردشگری پایدار به عنوان پارادایمی از توسعه که حاصل چندین خط فکری است از حدود سه دهه پیش آغاز شد. این پارادایم بر فرض «کوچکتر، بهتر» استوار است. اما این فرض در دنیای پر از تغییرات، تعارضات و عدم قطعیت امروزه قابل پرسش است. گردشگری پایدار اغلب در ارتباط است با طبیعت گردی و وابستگی به محیط های طبیعی. رشد تفکر سیستمی به دیدگاه های جدید و موثرتر در مورد گردشگری منجر شد. سوال ها همچنان در مورد توانایی گردشگری پایدار در آینده ادامه دارد و با پیشرفت دانش بحث بر انگیزتر می گردد. به طور کلی با توجه به انتقاداتی که بر توسعه پایدار وارد شده است می توان آنها را به چهار دسته تقسیم نمود از آن جمله نقد هایی که به ابهام در تعریف این مفهوم وارده شده است، نقد هایی که به کوچک مقیاس بودن مربوط می شود، موضوعات مربوط به سبز شویی و ادعای بیش از حد پایداری و در نهایت حقایق تحریف شده می باشند. یکی از منتقدین سرسخت توسعه گردشگری پایدار برایان ویلر می باشد که در این مطالعه کارهای انتقادی وی و محققانی چون مک کول، باتلر، هریسون، شارپلی و ویور مطالعه شده است.

پژوهش حاضر با هدف«تاثیر استفاده از وسایل نوین ارتباطی(لاین، تلگرام) بر وضعیت انسجام خانواده در سال 1394(مطالعه موردی: منطقه 1 شهر تهران) با روش توصیفی و پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری شامل کلیه خانوارهای ساکن درمنطقه 1 شهر تهران(111356 خانوار) است. روش نمونه گیری خوشه ایمرحله ای بوده وحجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 140 خانوار بدست آمده است. با ابزار پرسشنامه ای که بانظر استاد راهنما توسط محقق طرح شده است و شامل 30 سوال بود، اطلاعات لازم جمع آوری گردید، در بررسی فرضیه های تحقیق دریافت شد: با محاسبه ضریب همبستگی اسپیرمن و (01/0>P) بین میزان استفاده از وسایل نوین ارتباطی (لاین، تلگرام) با انسجام خانواده رابطه وجود دارد. با محاسبه آزمون کای اسکویر و (01/0>P) بین میزان استفاده از وسایل نوین ارتباطی (لاین، تلگرام) و جمع گرایی افراد خانواده رابطه معنی داری وجود دارد. با محاسبه ضریب همبستگی اسپیرمن و (01/0>P) بین میزان استفاده وسایل نوین ارتباطی(لاین، تلگرام) و پایداری خانواده، روابط صمیمی افراد خانواده، روابط با خویشاوندان، شیوه غذا خوردن افراد خانواده، شیوه برقراری میهمانی، شیوه گردش های خانوادگی و نحوه ارتباطات کلامی رابطه معنادار بدست آمد. همچنین آزمون یو مان-ویتنی و ضریب همبستگی بدست آمده از این آزمون این رابطه ها را تایید کرده است و میزان این مولفه ها در بین خانواده از یکسانی برخوردار نبوده است.

درک استعدادها و توانمندی های مناطق و برنامه ریزی برای گسترش و تقویت مزیت های نسبی بر اساس قابلیت ها موجب تعادل و توازن منطقه ای می شود.مطالعه حاضر در تلاش است تا با بهره گیری از سیستم تحلیل عاملی و روش تکنیک خوشه ایبه نامتعادل بودن و شکاف موجود بین شهرستانهای استان بپردازد. در پرتو چنین مطالعاتی می توان الزامات استراتژیک توسعه بخش ها و مناطق و شهرستان های استان را تعیین و با دقت در اولویت بندی های راهبردی اهداف توسعه ای را به فراخور توانمندی ها ،ظرفیت ها و قابلیت های منطقه ای به انجام رساند.در این مقاله ابتدا 33 شاخص آموزشی ،فرهنگی،اقتصادی ،زیربنایی ،بهداشتی و جمعیتی مورد بررسی قرار گرفته و از روش پیشرفته تحلیل عاملی به شش عامل تقلیل یافته و بطور ترکیبی در مولفه های معنی دار قرار داده شده و سپس شهرستانهای استان به روش تکنیک خوشه ایبه چهار طبقه همگن تقسیم شده اند.شاخص های مورد مطالعه به کمک تکنیک های فوق در نرم افزارهای SPSS و EXEL محاسبه شده و سپس چگونگی و یا درجه توسعه یافتگی و نابرابری های شهرستانی محاسبه و تحلیل شده است.نتایج نشان می دهد شهرستانهای استان از جهت توسعه یافتگی کاملا نامتعادل هستند.بطوری که شهرستان بویراحمد به دلیل مرکزیت اداری - سیاسی استان و گچساران به لحاظ نفت خیز بودن شرایط بهتری از جهت شاخص های مورد مطالعه دارند و در سطح برخوردار و شهرستانهای کهگیلویه و چرام ، دنا در سطه نیمه برخوردار وشهرستان های لنده،بهمئی و باشت محروم و غیر برخوردارند.