فهرست مطالب

جستارهای سیاسی معاصر - سال هفتم شماره 1 (پیاپی 19، بهار 1395)

نشریه جستارهای سیاسی معاصر
سال هفتم شماره 1 (پیاپی 19، بهار 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/03/18
  • تعداد عناوین: 8
|
  • حمیدرضا اکبری صفحات 1-26
    فرقه گرایی و تشدید اختلافات مذهبی جزو لاینفک در تحولات خاورمیانه می باشد. پدیدار شدن دولت های ناتوان مانند لیبی، یمن، عراق، سوریه و ظهور بازیگران قدرتمند غیردولتی فراملی مانند القاعده، داعش، جبهه النصره، طالبان، جماعت اسلامی، جماعات الصحوه، جنبش انصار الله یمن، حزب الله لبنان و... در کنار تغییر در رفتار و کنش گری بازیگران بین المللی و منطقه ای، نظم سیاسی و امنیتی حاکم بر خاورمیانه را متحول کرده و زمینه را برای ایجاد نظم جدید فراهم کرده است. چگونگی نقش آفرینی داعش به عنوان یکی از مهمترین گروه های فرقه ای – مذهبی، در مناسبات سیاسی-امنیتی خاورمیانه سوال اصلی این مقاله می باشد. داعش که گروهی برآمده از القاعده با خط مشی سلفی- تکفیری می باشد، بر اساس مدعیات رهبرانش به دنبال احیای خلافت است. صف بندی سنی – شیعی مهمترین رکن فکری داعش است و انگیزه آنها برای انتقام و رویاروئی با این عنوان به پیش می رود. این رویکرد با تضاد هایی که با منافع ایران و شیعیان دارد،جغرافیای سیاسی شیعیان و جمهوری اسلامی ایران را با چالش جدید سیاسی امنیتی در خاورمیانه مواجه خواهد کرد که این چالش چه بسا سخت تر و سهمگین تر از چالش هایی مانند پرونده هسته ای خواهد بود و دامنه این بحران کل منطقه خاورمیانه را فرا خواهد گرفت.
    کلیدواژگان: بنیادگرایی اسلامی، سلفی گری، دولت اسلامی عراق و شام(داعش)، خاورمیانه
  • نیره دلیر صفحات 27-42
    مساله پژوهش حاضر بررسی و تحلیل کارکرد و وظایف «دولت» در قبال مردم از منظر اندرزنامه های دوره میانه با تاکید بر سیرالملوک است که به دلیل جایگاه اجرایی مولفش مهم ترین و اجرایی ترین آداب الملوک این دوره محسوب می شود. از این رو، با رویکرد تفسیرگرایانه متن تلاش می شود بدین پرسش پاسخ داده شود که از منظر مولف سیرالملوک، دولت چه کارکرد و وظایفی در قبال مردم / رعیت دارد؟ در پاسخ می توان این مدعا را مطرح کرد که دولت در این متن زمانی هدف مطلوب خود را می یابد که توانسته باشد کارکردها و وظایف خود را درباره ی جامعه به انجام رسانده و آن را به سوی آبادانی و سعادت سوق دهد که در واقع این امر، مستلزم تحقق سایر معانی دولت یعنی بخت، اقبال و ثروت در جامعه است.
    کلیدواژگان: دولت، دوره میانه، اندرزنامه ها، سیرالملوک، مردم، رعیت، کارکرد، وظایف
  • غلامعلی زوارزاده، صادق زینالی، هادی تاجیک، مظاهر کروژده صفحات 43-67
    در نظریه های علوم سیاسی و روابط بین الملل، دولت رانتیر به دولتی اطلاق می شود که تمام یا بخش اعظم درآمدهای خود را از طریق منابع خارجی، فروش منابع زیرزمینی و دریافت کمک از بیگانگان بدست می آورد. فرض اصلی ما در نگارش مقاله حاضر این بود که چنین دولت هایی همانطور که دارای سیاست داخلی ویژه ای هستند احتمالامی بایست دارای نوع خاصی از سیاست خارجی باشند. بر همین اساس ایران را به عنوان نمونه از سال 1357 تاکنون به عنوان مورد تجربی برگزیدیم و تمرکز خود را بر روی نفت به عنوان مهمترین کالای رانتی آن قرار دادیم و با این سوال کار خود را آغاز کردیم که درآمدهای حاصل از رانت نفت چه تاثیری بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران داشته است؟در پاسخ به این سوال با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی با بررسی داده ها موجود به این امر دست یافتیم که درآمدهای رانتی حاصل از نفت عامل اصلی بین المللی گرایی و آرمان گرایی در سیاست خارجی ایران بوده و آن را از انزواگرایی، اقتصادگرایی و واقع گرایی دور کرده است.
    کلیدواژگان: دولت رانتیر، بین المللی گرایی و آرمان گرایی، انزواگرایی، اقتصادگرایی و واقع گرایی
  • فرهاد زیویار، وحید کارگر جهرمی *، سید احمد عسکری صفحات 69-84
    سیدعبدالحسین لاری از مراجع بزرگ عصر قاجار در فارس به شمار می آید که اقدامات تاثیرگذاری در تاریخ انقلاب مشروطیت از خود به جای گذاشت. او هر چند با انتشار رساله های متعدد سیاسی به دفاع از مشروطیت پرداخت اما تلقی او در حمایت از نظام مشروطیت با نظر عالمان دیگر تفاوت داشت و نظرات او با اندیشه سیاسی طرفداران مشروطه مشروعه مانند شیخ فضل الله نوری نزدیک تر بود؛ اما در عمل در نقطه ی مقابل آنها قرار گرفت. هدف از این پژوهش بررسی ماهیت تشکیل مجلس و ویژگی ها و اهداف آن در اندیشه سیاسی سیدعبدالحسین لاری با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی است. یافته ها و نتایج این پژوهش نشان می دهد که سید لاری از تشکیل مجلس شورای اسلامی که ریاست آن را فقیه جامع الشرایط برعهده بگیرد حمایت می کرد و اعتقاد داشت قانون مجلس باید بر اساس قوانین شرعی اسلام به نگارش درآید. به همین دلایل با استناد به آیات قرآن و کلام معصومان، مخالف خود با مشروعیت سلطنت را اعلان داشت و حتی حکم جهاد علیه حکومت محمدعلی شاه قاجار صادر کرد.
    کلیدواژگان: سیدعبدالحسین لاری، مجلس شورای اسلامی، اندیشه سیاسی، مشروطه، مشروعه
  • احمد سلطانی نژاد، محسن اسلامی، محمد زمان راستگو صفحات 85-114
    اکثریت آثار موجود در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته و تحول مفهوم حاکمیت بیشتر به چالش های پیشروی حاکمیت نظر داشته اند. اما تحقیق حاضر به دنبال چگونگی تاثیر این فناوری ها بر تحول مفهومی حاکمیت است. این مفهوم ضمن داشتن تعاریف گوناگون، در برهه ای از زمان بسط یافته و هر موضوعی را در صلاحیت خود دانسته و در برهه ای دیگر تحت تاثیر پدیده یا عاملی خاص قبض یافته است. بررسی یاد شده، ضمن تبیین و توضیح مفهومی حاکمیت، به عصر اطلاعات می رسد و فرضیه خود را اینگونه مطرح می سازد که فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته با دسترسی آزاد و گسترده افراد به اطلاعات و افزایش آگاهی آنها، و با کاهش چشمگیر هزینه ی پردازش و انتقال اطلاعات، زمینه بروز کنشگران جدید را فراهم ساخته و با توانا ساختن این کنشگران (الگوهای جدید اقتدار)، باعث می گردد حاکمیت، آن مفهوم سنتی خود (مطلق، تقسیم ناپذیر و دایمی بودن) را از دست دهد و بیشتر معنای مسئولیت به خود بگیرد. در مورد تاثیرگذاری فناوری ها بر مفهوم تحولی حاکمیت می توان قائل به تمییز بین دو نوع حاکمیت قانونی و عملیاتی گردید؛ اولی به وسیله انقلاب اطلاعاتی کمتر به چالش کشیده شده، اما دومی از لحاظ تکنیکی و هم از لحاظ هزینه با چالش اساسی مواجه شده است.
    کلیدواژگان: فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشرفته(AICT)، حاکمیت، کنشگران جدید
  • علی فقیه حبیبی * صفحات 115-144
    مخاصمات در دنیای کنونی در دوقالب سایبری و نظامی به وقوع می پیوندد. حملات سایبری مانند مخاصمات مسلحانه باید متناسب و در چهارچوب حقوق بشردوستانه تجلی باید. اصلی بی طرفی در حملات سایبری و حفظ معیارهای حقوق بشردوستانه در حملات سایبری به مراکز اصلی کشورها باید در رعایت حقوق غیرنظامیان و منطبق بر تمایز بین نظامیان ، افراد غیر نظامی که به طور مستقیم در جنگ شرکت کرده اند باشد. تناسب در رفتار یا عکس العمل در مخاصمه سایبری نیز ازاصولی است که باید رعایت گردد. هنگامی که که حمله ای باعث جان باختن زندگی غیر نظامیان ، ایراد صدمه و آسیب به آنها، ایراد خسارت به اشیاء و اموال غیر نظامی، و یا ایراد تمام خسارت های ذکر شده برخلاف نوع تجاوز گردد و به طور کلی منافع غیرنظامیان مورد تجاوز جدی قرار گیرد تناسب در حمله رعایت نگردیده و ممنوع می باشد.
    کلیدواژگان: فضای سایبر، تجاوز، حمله سایبری، ضرورت، تناسب، تمایزو بی طرفی در حملات سایبری
  • ابوذر گوهری مقدم، پوریا سرهنگ پور صفحات 145-159
    اتحادیه اروپا یکی از مهم ترین و برجسته ترین بازیگران عرصه نظام بین الملل است که در زمره تاثیرگذارترین و موفق ترین بازیگران در راستای تامین صلح و امنیت بین المللی و ایجاد همگرایی منطقه ای به شمار می رود. نظر به اهمیت روابط متقابل جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا، در این پژوهش در تلاشیم تا اصول حاکم بر سیاست خارجی اتحادیه اروپا در قبال جمهوری اسلامی ایران را با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی مطالعه کنیم. این پژوهش در تلاش است تا به این پرسش پاسخ دهد که رویکرد سیاست خارجی اتحادیه اروپا در قبال جمهوری اسلامی ایران در طول تاریخ روابط موجود میان این دو کنشگر چه رویکردهایی را سپری کرده است. با این پیش فرض که در دولت یازدهم تاکید دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال غرب بر تعامل سازنده بوده است، مقاله حاضر بیان می دارد که پس از گفت وگوها و مذاکرات میان جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا، در سایه رفع تحریم ها و بازگشت فضای سیاسی مبتنی بر تعامل سازنده این بستر فراهم آمده تا موانع موجود بر سر راه روابط سیاسی کاهش یافته، زمینه آغاز دورانی جدید فراروی اتحادیه اروپا و جمهوری اسلامی ایران فراهم آید.
    کلیدواژگان: سیاست خارجی، رئالیسم، تعامل سازنده، جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه اروپا
  • فیروز نجفی، حسین مسعودنیا *، سیدجواد امام جمعه زاده، حمید نساج صفحات 161-183
    به دنبال حمله امریکا به عراق در 20 مارس 2003م. و فروپاشی رژیم بعثی، ساختار سیاسی عراق دچار تحول اساسی شد و ساختار سیاسی جدیدی از دل آن پدیدار شد که بازیگران اصلی آن را گروه های شیعی، کردها و سنی ها تشکیل می دهند. معیار این تقسیم بندی، وجود شکاف های اجتماعی است. نخستین شکاف، شکاف قومی است که عراق را به دو جامعه کرد و عرب تقسیم کرده و شکاف دوم، شکاف مذهبی است که موجب تشکیل دو جامعه شیعه و سنی شده است. با توجه به تعارضات و شکاف های قومی مذهبی موجود در جامعه عراق به اعتقاد پاره ای از متفکرین سیاسی و اجتماعی راه حل این مشکلات ساختار سیاسی فدرالیسم می باشد هر چند در مقابل عده ای دیگر با این پیشنهاد مخالف بوده اند ولی در نهایت این پیشنهاد در قانون اساسی عراق گنجانده شد. هدف اساسی پژوهش حاضر واکاوی مثلث قدرت در عراق نوین بر اساس سیستم فدرالیسم می باشد. لذا با توجه به ماهیت و نوع موضوع مورد مطالعه، از روش توصیفی تحلیلی استفاده به عمل آمد و برای گردآوری داده ها و اطلاعات از منابع کتابخانه ای بهره گرفته شد.
    کلیدواژگان: فدرالیسم، سنی ها، کردها، شیعیان، عراق نوی
|
  • Hamidreza Akbari Pages 1-26
    Sectarian and religious conflicts are an integral part of the developments in the Middle East. The emergence of failed states such as Libya, Yemen, Iraq, Syria and powerful transnational non-state actors such as al-Qaeda, ISIS, Jabhat al-Nusra, Taliban, Sahwa, Ansar Allah movement, Yemen, Lebanon and... In addition to changes in behavior and activists of international and regional actors, Has changed the political order and security of the Middle East and provided for the creation of a new order.
    The main question of this paper is the Isis’s role f in political-security relations in the Middle East as one of the most important sectarian groups. ISIS is the outcome of the al-Qaeda group whit policy Takfiri- Slfy, Following the restoration of the caliphate and Sunni - Shiite conflict - is the most important element of the ISIS.
    Keywords: Keywords:Islamic fundamentalism, Salafism, The IslamicStateof Iraq andSyria(ISIS), Middle East
  • Gholamali Zavarzadeh, Sadegh Zeinali, Hadi Tajik, Mazaher Korouzhdeh Pages 43-67
    Rent and “Rentier States” are interesting topics in different fields of the social sciences. In political and International relations theories a “Rentier State” refers to a government that gets all or most of its income from foreign sources, selling natural resources and foreign aids. In this paper our main assumption is that such governments as a special domestic politics are likely to have a special type of foreign policy. Furthermore, Iran has been chosen as an example of a rentier state by selling oil as the most important commodity since 1978.
    The main question of this paper is “How revenues from oil selling has affected the foreign policy of the Islamic Republic of Iran?”. The possible answer is “Rentier income from oil is the major factor of internationalism and Idealism in Iran's foreign policy and distanced this country from isolationism, economism and realism.
    In conclusion, by examining data from 1978 to 2013 the results show that along with rising oil revenues, the governments tend to internationalism and realism in their foreign policy orientations and depending on the character of Cabinet leaders in each period, gain international prestige by economic and cultural tools.
    Keywords: Rentier State, Internationalism, Idealism, isolationism, Economism, Realism
  • Ahmad Soltani Nejad, Mohsen Eslami, Mohammad Zaman Rastgoo Pages 85-114
    The majority of literature in studying the impact of advanced communication and information technology on the concept of sovereignty have concerned the challenges facing the sovereignty. The main focus of this study is to survey how new technologies have developed and brought changes into the concept of sovereignty. The concept has had different definitions: sometimes has been extended to include any subject, but at another time under the influence of certain phenomena viewed as limited.This study , explaining the concept of sovereignty, extends to information era and makes a hypothesis that the advanced communication and information technology , providing people with free access to information and increased awareness and reducing the cost of process and transmission of information, Has paved the way for the emergence of new actors in International Relations. With the empowerment of these new actors, the sovereignty lost its traditional sense (absolute, indivisible and permanent) and developed into responsibility. In regard to the impact of technologies on the concept of sovereignty, we can distinguish between two types of sovereignty: legal and operational sovereignty. The paper concluded that the constitutional sovereignty has been challenged by the information revolution while the operational sovereignty has faced enormous technical and cost challenges.
    Keywords: advanced information, communication technology (AICT), sovereignty, new actors
  • Ali Faghih Habibi * Pages 115-144
    Conflicts in the current world occur in two forms of cyber and military. Cyber attacks, such as armed conflict, must fit into the framework of humanitarian law. The principle of neutrality in cyberattacks and the maintenance of human rights standards in cyberattacks to the main centers of the states must be in keeping with the civil rights of the civilians and in accordance with the distinction between military personnel and civilians directly involved in the war.Equity in behavior or reaction in a cyber conflict is one of the principles that must be observed. When an attack causes the loss of life of civilians, injury and damage to them, damage to objects
    Keywords: Cyber space, rape, cyberattack, Necessity, fitness, emphasis, neutrality in cyberattacks
  • Abuzar Gohari Moqaddam, Pouria Sarhangpoor Pages 145-159
    European Union is one of the most important and the most prominent actors of international system which is among the most effective and the most successful actors in order to provide international peace and security, and to make regional integration. Due to the importance of mutual relations between Islamic Republic of Iran and European Union, at this survey, we try to study the principles of European Union’s foreign policy toward Islamic Republic of Iran by using library method and reviewing written sources. Also this survey tries to find a suitable answer for the question that what were different approaches of foreign policy between these two actors during the history? By the assumption that in recent years the emphasis of Islamic Republic of Iran’s foreign policy toward the west was changed based on constructive interaction, our studies show that after negotiations between two sides, and in the shadow of removing sanctions and the return of political space based on constructive interaction, there will be a platform to reduce obstacles in front of political relations, and to start a new era in front of European Union and Islamic Republic of Iran.
    Keywords: foreign policy, Realism, constructive interaction, Islamic Republic of Iran, European Union
  • Firooz Najafi, Hossein Masoudnia *, Sayed Javad Imamjomezade, Hamid Nasaj Pages 161-183
    Following the US attack to Iraq on 20 of March, 2003, and the collapse of Baas regime, the Iraq political structure has been revolutionized, and a new political structure emerged. The major players of the new structure were Shiat, Kurds, and Soni groups. Social gaps were the major criterion for such classification. The first gap is the ethnic one dividing Iraq to to two Kurd and Arab communities. The second gap is the religeous gap causing two communities of Shiat and Soni to be formed. Accordingly, the Iraq's society has been divided into three nearly distinct and divisible parts of Shiat, Soni, and Kurd. Taking the ethnic-religous clashes and gaps in the existing Iraq society into consideration, some socio-political thinkers believe that the solution to this problem would be the Federalism political structure. Despite the fact that there were some opponents to this view, the suggestion was incorporated into the Iraq constitution. The major purpose of the present paper is to investigate the power triangualation in new Iraq based on the Federalism system.Thus, considering the nature and type of the issue, use was made of discriptive-analytic method and the library sort of collecting information was utilized to collect the required data.
    Keywords: Federalism, Sonis, Kurds, Shiats, New Iraq