نشریه دولت پژوهی ایران معاصر
سال دوم شماره 2 (پاییز و زمستان 1395)

این پژوهش در پی این است که بتواند کارکردهای اجتماعی انقلاب اسلامی را با مطالعه موردی اردوهای جهادی مشخص و بیان کند. سوال اصلی تحقیق عبارت است از اینکه کارکردهای اجتماعی اردوی جهادی چیست. در این تحقیق از روش ترکیبی استفاده شده است به این صورت که برای تحلیل پدیده اردوی جهادی از نظریه سیستم ها، و برای تبیین ورودی های سیستم از روش گرداوری اطلاعات به صورت مصاحبه، و در ادامه برای تحلیل داده ها از روش داده بنیاد بهره برده شده است. نتایج به دست آمده عبارتند از: رسیدگی به محرومان، انتقال گفتمان خدمت، آسیب شناسی اجتماعی روستا، پر کردن اوقات فراغت، ایجاد خدمات عمومی، مهاجرت نکردن روستاییان و تسهیل بروکراسی

حکمرانی خوب به عنوان یکی از مباحث مطرح شده در مجامع علمی، نیازمند پیگیری و تدقیق در اندیشه اسلامی است؛ چراکه راهکارهای متعددی در اندیشه اسلامی برای ایجاد نظام سیاسی مطلوب وجود دارد. به همین سبب در این مقاله سیره سیاسی امام خمینی(ره) به عنوان نخبه ای سیاسی و اندیشمندی دینی مورد بررسی قرار گرفته است. نگارندگان پژوهش پیش رو در پاسخ به سوال «حکمرانی خوب در اندیشه و عمل امام خمینی «ره» چگونه ترسیم می گردد؟»، به روش توصیفی تحلیلی، ضمن ترسیم مبانی جامعه مطلوب امام، بیان کرده اند که مولفه های حکمرانی خوب در نگاه ایشان، آسیب شناسی انقلاب اسلامی، دشمن شناسی، سیاست خارجی وحدتگرا، امر به معروف و نهی از منکر، مقاومت اجتماعی، عدالت و ستم ستیزی، رفق و مدارا، تکلیف مداری، تربیت سیاسی، محوریت مرجعیت شیعه و نظارت سیاسی است

هدف این مقاله، بررسی عقلانیت انقلاب اسلامی از دیدگاه آیت الله خامنه ای است. از دید رهبری، عقلانیت جزء جداناشدنی انقلاب به شمار می رود که در کنار دو مفهوم معنویت و عدالت، ابعاد اصلی مکتب امام خمینی(ره) را تشکیل می دهد. انقلاب بر حسب عقلانیت خاص خود به تولید مفاهیمی می پردازد که برای اداره جامعه و حرکت به سمت الگوی مطلوب پیشرفت از اهیمت اساسی برخوردار است. این پژوهش با طرح این پرسش، که «مضمونهای برآمده از عقلانیت انقلاب اسلامی از دیدگاه آیت الله خامنه ای چیست؟» درصدد است با استفاده از روش تحلیل مضمون، شبکه ای از مضمونها نظیر دین محوری، باهم بودگی، عدالتخواهی، استکبارستیزی و مردم سالاری را از بیانات رهبری استخراج کند و مورد بررسی قرار دهد. از نظرگاه رهبری، این مضمونها آموزه هایی ذهنی و مبتنی بر قوه مجرد عقلی نیست، بلکه مفاهیمی «عملی» و «تمدن ساز» است که جمهوری اسلامی باید در راستای تحقق آن حرکت کند. بنابراین، ترسیم و بازنمایی محورها و مولفه های عقلانیت در انقلاب اسلامی از دیدگاه رهبری مقصود این نوشتار است.

این پژوهش از دید نشانه شناسی ساختگرا به تحلیل تصاویری می پردازد که از طریق رسانه های غربی در دوران حوادث پس از انتخابات سال 88 ، که از سوی رهبر معظم انقلاب «فتنه» نامیده شد در انحراف افکار عمومی و وارونه جلوه دادن واقعیت سعی کرده اند. این مسئله در غیاب هنرهای تجسمی و خالی شدن عرصه از هنرمندان متعهد و اطلاع رسانی ناکافی در ایران بیشتر نمودار شد. مهمترین هنری که در این دوره بر اساس ذات خود سعی در انتقال مستند رویدادها داشت، «عکاسی مستند اجتماعی» بود که بر اساس تحلیل نشانه شناختی می توان به مجعول بودن واقعیت ساخته شده توسط عکسهای آن پی برد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای انجام گرفته و در بخش تحلیل تصاویر فتنه 88 به دلیل کم سابقه بودن تحقیقاتی از این دست به صورت مکتوب (بویژه در حوزه هنر) از فضای اینترنت برای دستیابی به عکسها استفاده شده است.

این پژوهش در پی آن است تا با در نظرگرفتن وجوه سلبی و ایجابی اندیشه سید قطب به این سوال پاسخ دهد که رابطه مفاهیم عدالت و آزادی در جامعه آرمانی سید قطب چگونه ترسیم می شود. از این رو با انتخاب روش هرمنوتیک فلسفی به بررسی آثار این نویسنده پرداخته و مشخص شده است که اندیشه سید قطب اولا در وجه سلبی با مفهوم «جاهلیت» به انتقاد از اوضاع اجتماعی، نهادهای متولی و برداشتهای موجود در مکاتب مختلف از عدالت و آزادی می پردازد؛ اما وجه ایجابی بیشتر در پی ایجاد جامعه آرمانی بر اساس مفاهیم «حاکمیت» و «جماعت» است. بر همین اساس، برداشت وی از مفهوم عدالت اجتماعی به مثابه «امر ایدئولوژیک» و آزادی به معنای «رهایی از یوغ دیگری» در جامعه آرمانی او قابل ترسیم است.

تاریخ فرهنگی به عنوان دانشی میان رشته ای در توصیف و تحلیل رویدادهای تاریخی، بر منابع مختلفی از جمله خاطرات توجه دارد. این مقاله با ارائه شواهدی در حد مجال بر لزوم توجه به خاطرات جنگ به منزله گنجینه‏ ای ارزشمند در جهت فهم مسائل عمدتا ناظر به جامعه‏شناسی و انسان شناسی آن تاکید می ورزد و به این نکته دست می‏یابد که برای فهم جامع مناسبات این پدیده بویژه در حوزه فرهنگی و انسان شناختی، چاره‏ای جز روی آوردن به خاطره ‏نوشته‏ ها و خوانش گزاره‏ه ای مبتنی بر منش و بینش انسانهای جنگ نیست. این نوشتار به روش توصیف و تحلیل محتوا و با استفاده از منابع کتابخانه‏ ای فراهم شده است.