فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران
سال نهم شماره 4 (پیاپی 36، پاییز 1396)

از دهه هفتاد میلادی به این سوی، در سنت توسعه و مطالعات آن تغییر و تحولاتی عظیم شکل گرفت. با آشکار شدن نقائص نظری و عملی مدلهای کلان رایج در سنت توسعه توجهات بیشتری بر متن و زمینه ای که توسعه در آن رخ می دهد متمرکز شد و بر خلاف قبل، تحقیقات کیفی نقش بارزی در مطالعات توسعه بر عهده گرفتند. یکی از مهم ترین روش های کیفی که مبتنی بر متن، مشارکت و استفاده از تجارب گروه هاست، تئوری زمینه ای است. این روش با مجموعه ای از تکنیک ها و روش های خاص خود فرصتی برای تفکر نظری در باب داده های بدست آمده از متن را فراهم می کند. این موضوع و کمرنگ بودن این نوع از تحقیقات در جامعه علمی حاضر باعث عطف توجه مقاله به آن شده است. در این جا دو مرحله اصلی در تئوری زمینه ای یعنی جمع آوری و تحلیل داده ها، با استفاده از مثال های عینی انجام گرفته در رشته مطالعات توسعه و تغییرات اجتماعی تشریح می شود. هدف اصلی این مقاله پیشنهاد استفاده از چنین روشی در تحقیقات توسعه ای و نشان دادن ادبیات و ترسیم مراحل عملی تئوری زمینه ای است. نتیجه نشان می دهدکه تئوری زمینه ای با نظریه سازی در امر توسعه از یک سو می تواند نقشی مهم در مطالعات توسعه ایفا کند و از سوی دیگر با پاسخ به چیستی کنشگران اجتماعی و ذینفعان از تغییر و توسعه، مولفه های آن، دلایل مقاومت یا پذیرش؛ چگونگی مشارکت آنان در فرایند تغییر و توسعه و سوالاتی از این قبیل به کاهش هزینه در امر برنامه ریزی و سیاست گذاری ها مدد رساند.

بدون شک امروزه رسانه ها، رفتارها، باورها و افکار عمومی را شکل می دهند، با توجه به اینکه عصر حاضر، عصر رقابت رسانه ها است، و هر کدام از رسانه ها در پی ارجحیت و مشروعیت بخشی به گفتمان خود بر مبنای ارز ش های مدرنیسم از جمله دموکراسی می باشد. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی رابطه بین رسانه مورد استفاده با میزان گرایش به ارزش های دموکراسی می باشد. که ارزش های دموکراسی در چهار بعد (مشارکت سیاسی، آزادی بیان، فعالیت در احزاب و تشکل های سیاسی و شرکت در راهپیمایی هایی آزاد) در نظر گرفته شده اند. پژوهش حاضر با روش پیمایش و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام شد. نمونه آماری شامل 384 نفر از شهروندان بالای 20 سال منطقه ی چهار شهرداری تهران تشکیل دادند. پس از استخراج نتایج پرسشنامه ها، داده ها به وسیله تحلیل واریانس یکطرفه (oneway)، و با استفاده از نرم افزار spss تحلیل شدند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که میزان گرایش به ارزش های دموکراسی در شبکه های voa، BBc و خبرهای 20:30 شبکه دو، خبرهای شبکل یک به لحاظ آماری در سطح 99درصد اطمینان تفاوت معنی داری وجود دارد (701/ 24F=). همچنین بین پنج روزنامه کی هان، اطلاعات، ایران، همشهری و اعتماد در خصوص میزان گرایش به ارزش های دموکراسی، تفاوت معنی داری در سطح 99 درصد اطمینان و با مقدار 609/23 F= وجود دارد.

برنامه ریزی راهبردی گردشگری، ابزاری برای ایجاد تصمیم های بهینه و تعیین خط مشی ها و سیاست های توسعه گردشگری در یک منطقه می باشد. شهرستان خلخال، از شهرهای گردشگرپذیر کشور محسوب می شود که به دلیل وجود برخی مشکلات در راه توسعه گردشگری، نیازمند برنامه ریزی راهبردی می باشد. در این پژوهش جهت نیل به این هدف، نقاط ضعف و قوت و همچنین فرصت ها و تهدیدهای گردشگری شهرستان با استفاده از تحلیل SWOT شناسایی شده و به وسیله کارشناسان ارزشیابی شده و سپس راهبردهای مطلوب گردشگری تعیین شدند و در نهایت این راهبردها با استفاده روش ارزیابی کوپراس اولویت بندی شدند. نتایج تحقیق نشان می دهد که گردشگری شهرستان خلخال در موقعیت بینابین تدافعی و تهاجمی قرار دارد و بیشتر راهبردهای تعیین شده نیز در بخش زیرساختی و آموزشی می باشد. نتایج اولویت بندی راهبردها نیز نشان می دهد که راهبردهای تهاجمی بیش از دیگر راهبردها مورد توجه قرار گرفته و لذا برنامه ریزی راهبردی گردشگری این شهرستان باید به دنبال استفاده از نقاط قوت و به منظور بهره گیری از فرصت ها و افزایش نقاط قوت و کاهش نقاط ضعف باشد.

امروزه دغدغه همه کشورها دسترسی به توسعه ای پایدار همراه با تعادل و برابری تمامی ساکنین می باشد. که این امر در سال 1978 با عنوان توسعه پایدار به دنیای علم معرفی گردید. رفاه یا آسایش یکی از جنبه های رسیدن به توسعه پایدار در هر کشوری می باشد. در این راستا تحقیق حاضر با هدف بررسی شاخص های رفاه(اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی) در 47 کشور اسلامی تهیه شده است. روش تحقیق: نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می باشد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از مدل آنتروپی شانون تعمیم یافته و روش تحلیل خاکستری(GRA) استفاده شده است.یافته ها نشان می دهد که در بین 47 کشور مورد مطالعه کشور مالزی با میزان امتیاز خاکستری 573/0 در رتبه اول و کشورهای امارت متحده عربی و قطر به ترتیب با میزان امتیاز خاکستری 572/0 و 563/0 به ترتیب در جایگاه های دوم تا سوم قرار گرفته اند. از مجموع 47 کشور مورد مطالعه 22 کشور در وضعیت مطلوب،22 کشور در وضعیت نیمه مطلوب و در نهایت 3 کشور در وضعیت نامطلوب قرار گرفته اند. کشورهایی که در سال های اخیر به نوعی مستقیم یا غیر مستقیم با درگیری های داخلی و خارجی روبرو بودند از لحاظ شاخص های مورد مطالعه در وضعت بدتری قرار گرفته اند که از جمله آن ها می توان از کشورهای عراق، یمن و سوریه اشاره نمود. طبق نتایج تحلیل کشور ایران نشاندهند ه ی وضعیت بد شاخص های مورد مطالعه در این کشور می باشد. که به دنبال افزایش جمعیت و مشکلات پیش روی دولت ملت در اشکال گوناگون اشتغال، خدمات، امکانات و... قرار گرفته است.

اردو، فعالیتی سازمان یافته، نظام مند و هدفمند است که به صورت گروهی با برنامه های معین، تحت نظارت و هدف مربی در محیطی خارج از مدرسه و بیرون از محدوده فعالیت های روزمره و در فضایی کاملا متنوع، مساعد و بانشاط و با هدف تربیت و سازندگی برگزار می گردد. یکیازمهترینعواملیکهبهتداوم حیاتبشرکمککرده،همکاریومشارکت میانانسان هاست، هدف تحقیق شناسایی مولفه های تاثیرگذار عوامل کالبدی مشارکت اجتماعی در معماری مجموعه های اردوگاهی دانش آموزی است و این خود امریاست اجتماعی و فرهنگی، تعیین کننده روابط و رفتارهای فردی در گروه های اجتماعی که می تواند خود به عنوان عاملی اصلی شکل گیری رفتار اجتماعی باشد. روش تحقیق حاضر پیمایشی می باشد و پرسش نامه ابزار گردآوری اطلاعات است و روش استدلال استقرایی است. جامعه آماری از بین کودکان 11، 12 و 13 سال می باشد که پاسخگوی سوالات پرسش نامه می باشند. تحقیق حاضر با استفاده از نرم افزار تحلیلی21 spss به آنالیز پاسخ ها پرداخته و در نهایت با توجه به مولفه های تاثیرگذار بر مشارکت اجتماعی همچون؛ ایجاد حس تعلق فرد به مکان، تبدیل ذهنیت به عینیت و وحدت در ساخت فضاهای جمعی به معماری مشارکتی در مجموعه های اردوگاهی دانش آموزی و رضایت مدار دست خواهد یافت.

هدف این تحقیق شناسایی عوامل موثر بر تقویت سرمایه های اجتماعی در میان اعضای شوراهای اسلامی بود. این تحقیق کاربردی بوده و از لحاظ نحوه گردآوری داده ها، جزء پژوهش های غیرآزمایشی می باشد و از دسته تحقیقات علی- ارتباطی است. جامعه آماری تحقیق شامل اعضای شوراهای اسلامی روستاها در استان تهران بود که تعداد آنها حدود 3588 نفر است، که با استفاده از فرمول کوکران 143 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود که روایی آن توسط پانلی از متخصصان و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف احراز گردید. نتایج بدست آمده نشان داد که 5/24 درصد پاسخگویان در سطح بالایی از نظر سرمایه اجتماعی قرار دارند و 8/74 درصد نیز در سطح متوسطی از نظر سرمایه اجتماعی قرار گرفتند. بین سن، سابقه عضویت، منزلت اجتماعی و میزان آگاهی از شوراهای اسلامی و سرمایه اجتماعی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بررسی عوامل تاثیرگذار بر سرمایه های اجتماعی در شوراهای اسلامی روستا، نشان داد که چهار متغیر آگاهی از شوراهای اسلامی روستا، نگرش به شورا، عضویت در شورا و منزلت اجتماعی در مجموع 7/51 درصد از تغییرات مربوط به متغیر وابسته تحقیق را تبیین می نمایند.

تا چندی پیش دانشمندان و پژوهشگران دانشگاه، از تجاری سازی پژوهش، امتناع می کردند و رسالت اصلی خود را صرفا تولید دانش بدون عطف نظر به کاربرد آن در عرصه تولید، می دانستند. اما امروزه دانشگاه ها تمایل فراوانی به تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی از خود نشان داده اند و مشاهده می شود که تجاری سازی دارایی های فکری به اهداف نهادی بسیاری از سیستم های دانشگاهی تبدیل شده است. تجاری سازی نقش مهمی را در معرفی محصولات شرکت های دانش بنیان به بازار به منظور تولید منافع اقتصادی ایفا می کند و با وجود رشد روزافزون شرکت های دانش بنیان در کشور، رقابت شدید، سرعت بالای تغییرات و روند های پیش بینی نشده در این حوزه باعث شده تا اهمیت توجه به بازاریابی نسبت به گذشته دوچندان شود. از این رو، تحقیق حاضر به اولویت بندی عوامل موثر بر فرآیند تجاری سازی محصولات در شرکت های دانش بنیان مستقر در پارک فناوری پردیس با استفاده از تکنیک FAHP پرداخته است. در راستای دستیابی به این هدف، ضمن مروری جامع بر ادبیات موضوع مرتبط با پژوهش حاضر از نظرات 82 نفر از کارشناسان و خبرگان استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد عوامل وابسته به فناوری بیشترین میزان اهمیت و عوامل وابسته به فعالیت های بازاریابی کمترین میزان اهمیت را در میان شرکت های دانش بنیان جهت تجاری سازی محصولات را دارا می باشند.

سبک زندگی نوجوانان در سال های اخیر دستخوش تحولات زیادی شده است. گسترش فزاینده غذاهای آماده و سریع، مخاطره ها و مسائل زندگی شهری و کم تحرکی حاصل از آن، رواج یافتن رسانه ها و آشنایی با عناصر فرهنگی کشورهای دیگر، و مسائلی از این دست باعث شده که سبک و شیوه زندگی و رفتارهای مصرفی دانش آموزان تغییرات شگرفی را تجربه کند. مقاله حاضر با تکیه بر دیدگاه های اندیشمندانی مانند پییر بوردیو و آنتونی گیدنز، تاثیر متغیرهای رفتار معلمان، مطالب درسی، شیوه زندگی والدین، مصرف رسانه های خارجی (ماهواره و اینترنت)، پایگاه اجتماعی-اقتصادی، و دوستان را بر سبک زندگی سلامت محور دانش آموزان شهر اصفهان مورد بررسی قرار می دهد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه شهر اصفهان می شد که از بین آنها بر اساس فرمول کوکران 385 نفر به شیوه نمونه گیری تصادفی اتفاقی به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش تحقیق پیمایش و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود.نتایج نشان داد رفتارهای سلامت محور در بین پاسخگویان کمتر از حد متوسط (4/2 از 5) بود. نتیجه آزمون های آماری نشان داد که متغیر های مصرف رسانه ای، پایگاه اجتماعی-اقتصادی والدین، و شیوه زندگی والدین بیشتر از بقیه متغیرها تاثیر داشتند.