فهرست مطالب

مطالعات ادبی متون اسلامی - پیاپی 1 (بهار 1395)

نشریه مطالعات ادبی متون اسلامی
پیاپی 1 (بهار 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/03/30
  • تعداد عناوین: 7
|
  • خلیل پروینی، عیسی متقی زاده، سمیه ثامنی * صفحات 9-36
    تصویر هنری به عنوان یکی از معیارهای زیبایی اثر ادبی از دیرباز تا کنون مورد توجه علمای بلاغت و ناقدان قرار گرفته و در طول زمان مفهوم آن وسعت یافته است و افزون بر انواع بلاغی تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز، زمینه های دیگر مانند رمز ها، نغمه کلمات، آهنگ جملات، رنگ ها، توصیفات دقیق و رویارویی صحنه ها وغیره را نیز دربرمی گیرد. دعا، روی آوردن به خداوند و درخواست از او با تضرع و التماس است که قسمتی عظیم از میراث امامان معصوم (ع) را به خود اختصاص داده است و ضمن دربرداشتن مفاهیم دینی و اعتقادی، از جمله انواع ادبیات اسلامی به شمار می آید که تابلوهایی زیبا و دل نشین را به نمایش می گذارد. سخنان امام رضا (ع) نیز انواع ادبی شامل حدیث، دعا، زیارت، توصیه، خطبه، مناظره و شعر شمرده می شود.
    مقاله حاضر در پی آن است که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به بررسی مولفه های تصویر هنری یکی از دعاهای امام رضا (ع) با توجه به مفهوم تصویر هنری در نقد جدید بپردازد. یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که امام (ع) ضمن دعایشان برای امام زمان (عج) از تصاویری زنده و پویا بهره گرفته و با استفاده از تشبی هات، استعارات، کنایات و مجازهای نغز و لطیف و نیز موسیقی عبارت ها، تکرار حروف، فاصله، تقابل ها و ترادف ها به این تصویرهای ماهرانه روح و حیات بخشیده اند.
    کلیدواژگان: امام رضا (ع)، دعای امام زمان (عج)، تصویر هنری
  • سید فضل الله میرقادری *، مریم اشراق پور صفحات 37-66
    آستین، اولین شخصی بود که نظریه کنش گفتاری را مطرح (1 9 6 2) و سپس شاگردش سرل آن را ترویج نمود (1 9 7 9). از دیدگاه این نظریه واحد کلام، فعل گفتاری است؛ به این معنا که شخص هنگام سخن گفتن فعلی را انجام می دهد و مخاطب با توجه به بافت، مقصود آن را دریافت می کند. سرل کارگفت را به پنج قسم اظهاری، ترغیبی، تعهدی، عاطفی و اعلامی تقسیم کرد.
    این پژوهش با رویکرد کاربرد شناسی، نظریه ی کنش گفتاری و بافت به بررسی کنش های گفتاری مناجات امام حسین (ع) در واپسین لحظات عمر می پردازد. امام حسین (ع) در شرایط بسیار سخت روحی به سر می برد و جز خداوند یاوری ندارد لذا فعل عاطفی (٪ 4 0) و ترغیبی (3 3 ٪) بیش ترین بسامد را دارد. بیش ترین ارجاع ضمیری به خداوند (4 9 ٪) و سپس امام (2 3 ٪) اختصاص دارد. فعل های اخباری به کار برده شده در متن (٪ 6 7) ، و کنش های انشایی (3 3 ٪) می باشد.
    کلیدواژگان: کاربردشناسی، کنش گفتاری، سرل و آستین، بافت، مناجات امام حسین (ع)
  • صدیقه زودرنج *، فرامرز میرزایی، الهام رحمتی صفحات 67-86
    «نظم» و هماهنگی معنایی یکی از مهمترین وجوه اعجاز قرآنی است. به نظر می رسد این نظم، در ارائه زنجیره معنایی حوادث و صحنه های داستانی هم وجود داشته باشد؛ اما تاکنون مفسران وپژوهشگران به این مساله نپرداخته اند که آیا در داستان های قرآن نیز همین وجه اعجازی وجود دارد؟ برای اثبات فرضیه نظم معنایی در داستان های قرآن، به شکل موردی، درونمایه های داستان یوسف (ع) را در صحنه های متعدد آن، با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی فرار دادیم. نتایج نشان می دهد: با وجود حوادث و صحنه های متعدد در این داستان، زنجیره معنایی درونمایه های فرعی واصلی در تمام صحنه ها؛ هماهنگ، همسو، منظم و با ترتیب منطقی ارئه شده است؛ به گونه ای که بین هیچ یک از درونمایه های فرعی با درونمایه اصلی (ولایت خداوند بر بندگان مخلص و پیروزی اراده الهی) نه تنها اختلافی دیده نمی شود، بلکه همگی در راستای تقویت این اندیشه اصلی به کار رفته اند. علاوه بر آن، درونمایه های فرعی هم با یکدیگر ارتباط معنایی دارند و حادثه ی خواب و رویا نیز مهم ترین حلقه ارتباطی بین درونمایه ها در صحنه های گوناگون وفراوان داستان است.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، داستان یوسف (ع)، درونمایه، صحنه های داستان
  • نصرالله شاملی، نادیا دادپور * صفحات 87-120
    استعاره یکی از پر بسامدترین واحدهای زبانی در قرآن کریم است؛ وتاثیر بسزایی در زایش دلالت ها ودریافت معانی دارد. بنابراین کنکاش این مساله و درنگی اندیشمندانه بر استعاره های قرآنی مخاطب را به معانی ناب و پنهان قرآن می رساند. معانی ای که افقی باز را فرا روی مخاطب قرار می دهند و از ایستایی به دوراند. از این رو استعاره جایگاهی بس والا در متون دارد؛ وغفلت از آن در خور صاحبان قلم واندیشمندان عرصه ادبیات نمی باشد. در این راستا عبدالقاهر جرجانی پیشتاز عرصه بلاغت در استعاره پژوهی خویش به طور کلی دو نمود استعاری را پیشنهاد می کند: استعاره های مفید و استعاره های غیر مفید. اجرای این دیدگاه بر قرآن کریم بحث برانگیز است؛ اینکه چگونه می توان حضور استعاره غیر مفید را در بافت قرآن تبیین نمود. این پژوهش در نظر دارد نقاب از چهره این چالش بحث برانگیز بردارد وصحت وسقم آنرا با توجه به نمود های استعاره وانواع آن در قرآن کریم تبیین سازد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که الگوی پیشنهادی عبدالقاهر جرجانی الگویی بشری است وخالی از نقص نمی باشد. آنچه در این الگو به عنوان استعاره غیر مفید مطرح می شود در قرآن کریم محض فایده است. ونه تنها از اعجاز قرآن نمی کاهد بلکه خود بعدی ازاعجاز را به وجود می آورد. استعاره های نوین نیز می توانند در کاربست جرجانی گنجانده شوند. علیرغم این مساله درمتن قرآن هر سطح از کاربرد استعاری چه نوین و چه سنتی را نمی توان در دایره عدم افاده قرار داد.
    کلیدواژگان: عبدالقاهرجرجانی، اسرار البلاغه، دلائل الإعجاز، استعاره مفید، استعاره غیرمفید
  • تورج زینی وند *، فریبا اکبرزاده صفحات 121-136
    قرآن کریم برای تعریف و تبیین مفهوم مرگ، بر حسب مخاطبان عام و خاص، از روش‏ها، تصاویر و شگردهای هنری و ادبی گوناگونی بهره جسته است. برخی از این تصویرها و تعبیرها، انتقال‏دهنده مفهوم «قدرت» پروردگار و «قطعیت و شمولیت مرگ» ، و ارائه دهنده تصویر «خوف و بیم آدمی» در مواجهه با مرگ بوده و برخی دیگر، الهام‏بخش «آرامش و امنیت روانی» و شماری از آنها بیانگر «وصال و فنای در محبوب» می‏باشد. گروهی دیگر از این تصاویر، حس و مفهومی از «شیرینی و انس» آدمی با پدیده مرگ یا تصویری از «غربت و تنهایی» را ایجاد نموده‏اند. در تصاویر دیگر، بویژه در تقریر مفهوم «شهادت و کشته‏شدن در راه خدا» ، تصویر و پیامی از «زندگی ابدی و جاودانه» را به همراه دارند. این پژوهش با گزینش پنج آیه شریفه از قرآن کریم، بر آن است تا براساس منابع تفسیری و بلاغی (زیبایی‏شناسی) و براساس روش توصیفی- تحلیلی به زیبایی شناسی، تحلیل و معرفی این آیات بپردازد.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، مرگ، زیبایی‏شناسی، تصویرشناسی، بافت عاطفی
  • صابره سیاوشی * صفحات 137-164
    تفکیکیه مکتبی است که میرزا مهدی اصفهانی آن را بنا نهاده است. این مکتب به بررسی و تفکیک سه عنصر مهم شناخت یعنی مفاهیم دین، فلسفه و عرفان می پردازد. قصیده ی تفکیکیه نمونه ای از اشعار عربی استاد محمدرضا حکیمی است که با هدف تفکیک این سه مکتب سروده شده است. اصطلاح مکتب تفکیک به معنایی که طرفداران این مکتب از آن سخن می گویند جدید و بی سابقه است اما اگر به ریشه های این جریان فکری توجه کنیم می بینیم که نه تنها جدید نیست بلکه از قدیمی ترین جریان های فکری شناخته شده است. مقاله حاضر به بررسی ساختاری و محتوایی این قصیده و نیز معرفی مکتب تفکیک و آموزه های آن می پردازد. این پژوهش با رویکردی هنری-بلاغی به موضوعی عرفانی-اسلامی پرداخته است. برخی نتایج حاصل از پژوهش به قرار زیر است:- بر اساس آراء تفکیکیان نمی توان سه شاخه ی اصلی علوم یعنی فلسفه ،عرفان وعلوم قرآنی را از هم جدا کرد وبین آنها مرز قائل شد چرا که آنها منوط به یکدیگر هستند وبرای تاویل متون قرآنی تعقل وتامل نیاز است.
    - در ساختار این قصیده،ردیف به صورت تقلیدی رعایت شده است. در قافیه ها حرف روی همزه است؛و از نظر وزنی نیز پیرو قوانین سنتی عروض بوده و در بحر وافر سروده شده است.
    -استفاده از رمز،نمادو صور خیال و بازی با کلمات در این سروده کم رنگ است.
    کلیدواژگان: مطالعات عرفانی، مکتب تفکیک، محمدرضا حکیمی، قصیده تفکیکیه
  • حمبد رضا مشایخی *، حسینعلی ایازی، سید اسماعیل حسینی اجداد نیاکی صفحات 165-191
    متون ادبی به واسطه ی چند لایه بودنش، با تاویل ها مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه است. هدف اصلی خطیب، اقناع خوانندگان در فهم بافت متنی در فضای بافت موقعیتی کلام است. اصطلاح بافت معمولا به دو دسته ی بافت کلامی و بافت موقعیتی تقسیم می شود. بافت های متنی به بررسی نقش یک عنصر زبانی در متن و تاثیر آن در تبلور صوری و معنایی متن می پردازد و در پی دستیابی به جلوه های زیبا شناختی متون هستند. منظور از بافت های موقعیتی همان موقعیت خاص تولید متن است.
    «نکوهش مردم کوفه» ، از جمله خطبه هایی است که علی (ع) در جمع مردم کوفه و برای نشان دادن ناراحتی خویش از صفات رذیله ی مردم و انتقاد از آنان در یاری نرساندن محمدبن ابی بکر ایراد فرمودند. آنگاه با یادآوری پیمان شکنی های متعدد کوفیان و مقایسه ی آنها با پیروان معاویه، سعی در تحریک غیرتشان دارند تا آنها را در مقابله با دشمنان فعال سازند. این پژوهش در پی بررسی بافت-های مختلف موقعیتی این خطبه و تاثیر آن در شرایط و تناسب بافت های ساختاری متنی و زیبایی است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که خطبه، به سبب تناسب بافت های ساختاری با بافت های موقعیتی آن، سرشار از ویژگی های بی نظیر ادبی، بلاغی و خطابی است. به کارگیری هنر معانی، بیان و بدیع، و نیز تناسب بافت های ساختاری و متنی با بافت های موقعیتی بر تاثیر خطبه افزوده است.
    کلیدواژگان: امام علی (ع)، بافت متنی، بافت موقعیتی، خطبه، کوفه
|
  • Khalil Parvini, Eisa Motaghizadeh, Somayeh Sameni * Pages 9-36
    Artistic image has been considered by the rehetoric scientists and critics from past to present, and its concept has been increased over time and in addition of types of rhetorical ,includes other cases sush as songs of words, tones of sentences, exact descriptions, contrast of scenes.
    Prayer is attention to God and demanding with supplication which has devoted a vast parts of legacy of innocent Emams. And be considered as a kind of eslamic literature that shows pleasant and beautiful panel. Prayers of Emam Reza is no exception of this norm.
    This research tries with using descriptive-analytical approach to studies factors of artistic images in one of the prayers of Emam Reza with considering concept of artistic image in the new criticism. Results of research represent that Emam Reza used fresh and alive images during prayer of Emam Zaman that originate from strong thought, emotion, structure language , imagination and rhythm in sentenses.
    Keywords: Emam Reza, eslamic literature, artistic image, Emam zamans prayer
  • Faramarz Mirzaei, Elham Rahmati Pages 67-86
    “order” and semantic coordination is one of the most important miracle of the Quran. It seems this order exists to provide a semantic chain of events and story scenes. But, commentators and researches have not focused on the question whether the miracle stories of the Quran are in the same way or not? To prove this hypothesis of semantic order in the stories of the Quran, the themes of the story of Joseph (PBUH) in various scenes were investigated by analytical method. The results show; despite numerous events and scenes in this story, semantic chain of primary and secondary themes filed in any scene; coordinated, consistent, systematic and logical sequence is presented. In such a way that none of the sub-theme of the main theme (the dominance of God of devoted servants and the triumph of the Divine Will) cannot be seen not only different, but all have been used to strengthen the basic idea. In addition, the sub-themes have meaning relation associated with dreams and visions which are the most important link between different scenes and many themes in the story.
    Keywords: Holy Quran, Joseph story, theme, story scenes
  • Toraj Zinivand *, Fariba Akbarzadeh Pages 121-136
    Quran has used the different methods to assign the concept of death due to special and common addressees by images, artistic , literary ways. Some of these images, interpretations transfer the concept of God's power and unavoidable death, to present the images of human's fear to death and some inspiration of psychological security and calmness and some concepts of joining beloved. Other have used these images to associate human's sweet emotions to concept of death or the image of loneliness and solitude. Other images show the concept of martyrdom and killing for God, the immortal life. This study has chosen five Sureh of Quran to interpret the rhetorical, aesthetic aspects due to descriptive-analytical methods of aesthetics, to introduce the verses.five Sureh of Quran to interpret the rhetorical, aesthetic aspects due to descriptive-analytical methods of aesthetics, to introduce the verses.five Sureh of Quran to interpret the rhetorical, aesthetic aspects due to descriptive-analytical methods of aesthetics, to introduce the verses.
    Keywords: Quran, Death, Aesthetics, Image-logy, Emotional Texture
  • Sabereh Siavashi * Pages 137-164
    Since long time ago, Western literary figures have focused on Muslim literary figures’ thoughts and their literary and philosophical works. Abd al-Amir Sams al-Din, Ebrahim Madkour, Zarrinkoub, Sajjadi,Parvini and Farouq Sa‘d believe that in his story Robinson Crusoe, Daniel Defoe, like any other Western literary figures, was influenced by Andalusia philosopher, , Golshiri’s Ehtejab.
    This article is a comparison between , Golshiri’s Ehtejab and Robinson Crusoe to distinguish the influence or not affecting of Defoe from Najib mahfooz.l in this regard firstly their content will be analyzed on the basis of subject and theme; then its structure will be examined with the emphasis on plot, character, viewpoint, scene(time and place), and ending; and finally their content and structural similarities and differences will be studied. Findings of the research show that these two stories are similar from a structural viewpoint but there isn’t much similarity between them with regard to content.
    Keywords: contrastive analysis, Content Analysis, structural analysis, Najib mahfooz, Golshiri
  • Hamid Reza Mashayekhi *, Hosseinali Ayazi, Seyed Esmaeil Hosseini Pages 165-191
    literary texts , due to being multilayers , face different , social and cultural interpretations. The main aim of the orator is the persuasion of the participants to understand the textual context in the environment of speech situational context. The term of context is usually divided into two groups including (textual ) and non (situational ) contexts. Textual context studies the role of linguistic element in text and its effect on the functional and semantic outward display of text and it seeks to achieve the aesthetic aspects if text. Situational context is studied in a special situation where the text was created. “the Reproach of kufa people” is among sermons that imam presented to people in kufa to show his dissatisfaction with moral vices of people and because of not helping Mohaamd Ben Abi bakr . then remind people of their compared them with followers of Moavieh in order to stimulate their courage and activate them for against the enemies. The main question is what effects the different situational contexts of this sermon have on the conditions and coordination among structural and textual contexts and their beauty . one of the findings of this research is that this sermon , due to the congruence and proportion of different structural and textual contexts with situational context , is rich in unique literary, rhetorical and eloquent features. Using the art of meanings , expression and coordination and proportion of different structural and textual contexts with situational context improved the effectiveness of sermon.
    Keywords: Imam Ali, textual context, situational context, Sermon, Kufa