فهرست مطالب
نشریه بهداشت مواد غذایی
سال هفتم شماره 4 (پیاپی 28، زمستان 1396)
- تاریخ انتشار: 1396/12/25
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 1-13در این مطالعه سویه هایی از باکتری های اسید لاکتیک با قابلیت تولید باکتریوسین از نمونه های پنیر لیقوان جداسازی شدند. در ابتدا از 16 جدایه لاکتوکوکوس لاکتیس شناسایی شده، چهار جدایه از نظر فنوتیپی به عنوان تولید کننده باکتریوسین تعیین شدند. جدایه ها با روش لکه گذاری روی آگار بر رشد باکتری های گرم مثبت بیماریزای غذایی شامل استافیلوکوکوس اورئوس، باسیلوس سروئوس، کلستریدیوم پرفرینجنس و لیستریا مونوسیتوجنز اثر بازدارندگی نشان دادند. در جدایه های انتخاب شده واکنش زنجیره ای پلیمراز برای ژن کد کننده نایسین مثبت بود. سویه ها مواد ضدباکتریایی مقاوم به آنزیم آلفا آمیلاز اما حساس به تریپسین و پروتئیناز K تولید کردند. مقاومت حرارتی با تحمل 100 درجه سلسیوس به مدت 30 دقیقه مشخص شد. فعالیت ضدباکتریایی وابسته به pH بود و در pH 3 و 6 مشاهده شد اما در pH 9 تا حد زیادی کاهش یافت. پس از تیمار با SDS، Tween 20، Tween 80، Triton X-100، اوره و EDTA هیچ کاهشی در فعالیت ضدباکتریایی مشاهده نشد. طبق نتایج، این جدایه ها قابلیت استفاده در مواد غذایی به عنوان نگه دارنده بیولوژیکی را دارند.کلیدواژگان: لاکتوکوکوس لاکتیس، باکتریوسین، نایسین، نگهدارنده بیولوژیکی، پنیر لیقوان
-
صفحات 15-30هدف از این مطالعه، تعیین تاثیر نایسین (250 واحد بین المللی بر گرم) ، کیتوزان (1 درصد) ، عصاره زولنگ (1 درصد) ، ترکیب هر سه ماده ذکر شده و تیمار نمک (5/1 درصد) بر ویژگی های کیفی و حسی تخم ماهی قزل آلای رنگین کمان طی 60 روز نگه داری در یخچال (1±4 درجه سلسیوس) بود. میزان چربی، خاکستر، رطوبت، pH، بازهای نیتروژنی فرار، میزان اکسیداسیون ثانویه، اندازه گیری و شمارش باکتری های مزوفیل هوازی، سرما دوست، کپک و مخمر در روز های 0، 15، 30، 45 و60 انجام گردید. نمونه ها مورد ارزیابی حسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که پس از 45 روز نگه داری کیتوزان و تیمار ترکیبی، تاثیر معنی داری در کاهش میزان میکروارگانیسم های مورد بررسی داشتند. میزان TVN نیز با گذشت زمان به طور معنی داری (05/0≥ p) افزایش یافت، با این تفاوت که در تیمار های کیتوزان و ترکیب تا روز 45 نگه داری، تغییر معنی داری مشاهده نشد. با توجه به ارزیابی حسی، تفاوت بین دو تیمار کیتوزان و ترکیبی تا روز 45 معنی دار نبود. براساس نتایج آنالیز های شیمیایی و میکروبی، تیمار های شاهد، نمک، نایسین و زولنگ در روز های بین 0 تا 15 غیر قابل مصرف شدند. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که استفاده از کیتوزان ماندگاری و خواص حسی تخم ماهی را به طور موثری بهبود بخشید.کلیدواژگان: کیتوزان، نایسین، زولنگ، تخم ماهی
-
صفحات 31-42جنس باسیلوس نوع غالب از انواع باکتری های گرم مثبت مولد اسپور هستند که برخی از آن ها برای کیفیت مواد غذایی و سلامتی مصرف کنندگان تهدید محسوب می شوند. این مطالعه با هدف بررسی میزان آلودگی و تنوع گونه ای باسیلوس ها در مخازن شیر و تجهیزات فرآوری و هم چنین قابلیت تولید بیوفیلم جدایه ها انجام پذیرفت. برای این منظور تعداد 80 نمونه شامل 30 نمونه از مخازن حمل و نگه داری شیر خام، 30 نمونه از تجهیزات فرآوری فرآورده های شیر و 20 نمونه از سطوح مختلف سالن تولید نمونه گیری صورت گرفت. با توجه به نتایج حاصل مشخص گردید 66/16 % از نمونه های اخذ شده از مخازن حمل و نگه داری شیر خام، 20 % تجهیزات فرآوری فرآورده های شیر و 40 % نمونه های مربوط به سطوح سالن تولید آلوده به گونه های باسیلوس بودند. هم چنین، گونه های متنوعی از جنس باسیلوس در نمونه های بررسی شده یافت گردید و بالاترین میزان فراوانی مربوط به باسیلوس سرئوس با 36 % و کم ترین میزان فراوانی مربوط به باسیلوس آلوئی و باسیلوس پومیلوس با 4 % فراوانی بود. نتایج حاصل از بررسی تولید بیوفیلم توسط جدایه ها مشخص نمود که 96 % جدایه ها قابلیت تولید بیوفیلم داشتند. با توجه به نتایج به دست آمده می توان به این جمع بندی رسید که روش متداول شستشوی درجا (CIP) بازده کافی برای رفع کامل بیوفیلم باسیلوس از سطوح مختلف را ندارد و نیاز به استفاده از رویکردی جدید برای رفع این مشکل وجود دارد.کلیدواژگان: باسیلوس، بیوفیلم، مخازن شیر خام، تجهیزات فرآوری فرآورده های شیر
-
صفحات 43-50سالمونلوز یک بیماری مهم در انسان و گونه های حیوانات است که به وسیله سرووارهای مختلف سالمونلا انتریکا ایجاد می شود. سرووار تیفی موریوم یکی از شایع ترین سرووارها در انسان می باشد. کینولونها و فلوروکینولونها خانواده ای از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف هستند که در درمان سالمونلوز مورد استفاده قرار می گیرند. ژنهای qnr جزء عوامل مقاومت کینولونی وابسته به پلاسمید (PMQR) هستند که باعث گسترش مقاومت در باکتری های خانواده انتروباکتریاسه میشوند. هدف از این تحقیق شناسایی ژنهای مقاومت کینولونی qnr در سالمونلا تیفی موریوم جدا شده از نمونه های مواد غذایی بود. در این تحقیق60 نمونه سالمونلای جداسازی شده از مواد غذایی جمع آوری گردید و با استفاده از آزمونهای کشت و بیوشیمیایی تایید شدند. سروتایپینگ نمونه ها با استفاده از آنتی سرم های O و H انجام گرفت. آزمون Multiplex-PCR جهت شناسایی ژنهای qnrA، qnrB و qnrS انجام گرفت. تمامی 60 نمونه با استفاده از آزمونهای کشت و بیوشیمیایی به عنوان سالمونلا تایید شدند. نتایج سروتایپینگ نشان داد هر 60 نمونه مربوط به گروه سرمی B و سرووار تیفی موریوم متعلق بودند. نتایج Multiplex- PCR نشان داد 5 نمونه دارای ژن qnrB و 4 نمونه دارای ژن qnrS مثبت و 1 نمونه دارای ژن qnrA بود. نتایج مطالعه حاضر نشان دهنده حضور ژنهای qnr در نمونه های سالمونلا تیفی موریوم جداسازی شده از مواد غذایی می باشد که اهمیت ویژه ای از لحاظ بهداشت عمومی دارا می باشد. جهت جلوگیری از این مقاومت کینولونی، نیاز به برنامه های پایش و مراقبت جهت شناسایی این ژنها می باشد.کلیدواژگان: سالمونلا تیفی موریوم، Multiplex PCR، ژنهای qnr
-
صفحات 51-61باکتری های اسیدلاکتیک به عنوان عوامل ضدمیکروبی قادر به جلوگیری از رشد محدوده وسیعی از میکروارگانیسم های عامل فساد و پاتوژن های غذازاد می باشند. مطالعه حاضر جهت ارزیابی اثر ترکیبی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و لاکتوباسیلوس پلانتارم (CFU/g 105) و اثر توام لاکتوباسیلوس ها و (50 mM) EDTA بر ماندگاری گوشت سینه مرغ انجام گرفت. گروه های مورد آزمایش شامل نمونه شاهد (بدون لاکتوباسیلوس ها و EDTA) ، با لاکتوباسیلوس ها و بدون EDTA، با لاکتوباسیلوس ها و EDTA بودند. تیمارها در دمای C° 1±4 نگهداری شدند و هر 3 روز یک بار جهت انجام آزمایش های میکروبیولوژیکی (شمارش باکتری های مزوفیل هوازی، کلی فرم و سرمادوست) در طول 6 روز نگهداری مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که استفاده از لاکتوباسیلوس ها و هم چنین استفاده از لاکتوباسیلوس ها 4 اثر معنی داری (05/0>p) در کاهش شمارش باکتری های مزوفیل و سرمادوست و کلی فرم با حداقل یک روز افزایش ماندگاری داشتتند. pH تیمارهای حاوی لاکتوباسیلوس ها و لاکتوباسیلوس ها 4، کمتر از تیمارهای کنترل بود. به طورکلی نتایج نشان داد که تیمار حاوی لاکتوباسیلوس ها 4 در مقایسه با تیمار فقط لاکتوباسیلوس ها تاثیر بیشتری در کاهش رشد باکتریایی در طول مدت نگهداری در شرایط سرما دارد.کلیدواژگان: لاکتوباسیلوس، گوشت مرغ، اتیلن دی امین تترااستیک اسید
-
صفحات 63-69در میان آلاینده های زیست محیطی، فلزات سنگین از جمله خطرناک ترین آلاینده ها هستند که دارای اثرات زیست محیطی عمده ای می باشند. پژوهش حاضر با هدف تعیین فلزات سنگین سرب و قلع در عسل های تصفیه شده، تصفیه نشده و موم دار استان زنجان در سال 1394 انجام گرفت. در این پژوهش، تعداد 30 نمونه عسل از استان زنجان به صورت تصادفی از عسل های عرضه شده در بازار جمع آوری گردید. به منظور تشخیص آلودگی به سرب در نمونه های عسل از دستگاه جذب اتمی کوره گرافیتی و به منظور تشخیص آلودگی به قلع از دستگاه جذب اتمی با شعله بر مبنای روش خاکسترسازی استفاده شد. نتایج نشان داد، بیشینه میانگین سرب و قلع به ترتیب ppb 116 و ppm 27/221 مربوط به عسل موم دار بود. مهم ترین دلیل آلودگی این عسل ها به سرب، وجود کارخانه سرب و روی در استان زنجان و وجود قلع در عسل موم دار به دلیل شکل نگهداری آن که در قوطی های حلبی (قلع اندود) می باشد. هم چنین مقایسه میانگین میزان فلزات سنگین عسل با استانداردهای سازمان جهانی بهداشت نیز بیانگر آن بود که میزان فلزات سنگین سرب در سه نوع عسل، کمتر از حد استاندارد (ppb 220) و میزان فلز قلع در عسل های تصفیه نشده و تصفیه شده، کمتر از حد استاندارد و در عسل موم دار نزدیک به میزان استاندارد (ppm 250) بود. بنابراین موم دار بودن عسل روی میزان سرب و قلع آن تاثیر داشته است. نتایج به دست آمده نشان داد مصرف عسل های مورد آزمون استان زنجان برای سلامت عمومی خطری ندارد.کلیدواژگان: سرب، قلع، عسل
-
ارزیابی تاثیر نوع حلال استخراج کننده عصاره چای سبز بر خصوصیات ضدباکتریایی و ضدقارچی آن (مقاله کوتاه)صفحات 71-79استفاده از منابع گیاهی دارای خواص ضدمیکروبی در چند دهه اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. عصاره های گیاهی از جمله عصاره چای سبز به دلیل دارا بودن ترکیبات دارویی و ضدمیکروبی، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند. از اینرو هدف از تحقیق حاضر، استخراج عصاره گیاه چای سبز و ارزیابی خاصیت ضدمیکروبی آن بود. بدین منظور از سه حلال قطبی، نیمه قطبی و غیرقطبی به ترتیب شامل اتانول 80%، اتیل استات و n-هگزان جهت استخراج عصاره از این گیاه استفاده گردید. نتایج نشان داد از سه حلال مذکور، حلال هیدروالکلی بالاترین راندمان استخراج را دارد بطوریکه بازده استخراج حلال هیدروالکل در حدود 7، اتیل استات 3 و n-هگزان حدود 2 درصد حاصل گردید. ارزیابی خاصیت ضدباکتریائی سه عصاره استحصالی نشان داد که عصاره هیدروالکلی با غلظت250 میلی گرم در لیتر به عنوان کمترین غلظت کشنده باکتری گرم مثبت استافیلوکوکوس اورئوس و گرم منفی اشریشیاکلی می-تواند به عنوان یک عامل ضدباکتریائی موثر مورد استفاده قرار گیرد. خاصیت ضدقارچی غلظت 250 میلی گرم در لیتر عصاره هیدروالکلی بر روی دو گونه قارچ آسپرژیلوس ترئوس و آسپرژیلوس فلاووس مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که نمونه حاوی عصاره با غلظت مذکور نسبت به نمونه شاهد در حدود 60% رشد کمتری داشته و به طور موثری مانع رشد توده میسیلیومی هر دو قارچ گردید. بدین ترتیب غلظت 250 میلی گرم در لیتر عصاره هیدروالکلی چای سبز میتواند به عنوان یک عامل ضدباکتریایی و ضدقارچی موثر معرفی گردد.کلیدواژگان: چای سبز، حلال استخراج کننده، ضد باکتریایی، ضد قارچی
-
صفحات 83-92با گسترش آلاینده های محیطی و به تبع آن ورود آن ها به زنجیر غذایی، بررسی در مورد انواع آلودگی و بهداشت مواد غذایی حائز اهمیت است. لذا، این پژوهش با هدف بررسی محتوی عناصر روی، سرب، کادمیوم و مس در محصول گندم و نان مصرفی شهر همدان در سال 1393 انجام یافت. بدین منظور 4 مزرعه کشت گندم و 4 نانوایی پخت انواع نان لواش، بربری، سنگک و فرانسوی انتخاب و نمونه برداری از آن ها مطابق روش استاندارد انجام شد. پس از انجام مراحل آماده سازی نمونه ها به روش هضم اسیدی، غلظت عناصر در آن ها توسط دستگاه نشر اتمی (ICP) در 3 تکرار خوانده شد. نتایج نشان داد که میانگین غلظت عناصر روی، سرب، کادمیوم و مس در نمونه های نان بر حسب میلی گرم در کیلوگرم برابر با 48/2 ± 47/5، 04/0 ± 06/0، 36/0 ± 92/0 و 14/0 ± 57/1 و در نمونه های گندم بر حسب میلی گرم در کیلوگرم برابر با 34/1 ± 93/4، 16/0 ± 17/0، 55/0 ± 92/0 و 31/0 ± 02/1 بود. از طرفی نتایج بیان گر آن بود که میانگین غلظت عناصر روی، سرب و مس کم تر و میانگین غلظت عنصر کادمیوم بیش تر از حد مجاز WHO است. از این رو، آلودگی محصول گندم و نان مصرفی شهر همدان به دلایلی همچون استفاده طولانی مدت و بی رویه از نهاده های کشاورزی به ویژه کودهای فسفاته و فاضلاب شهری برای آبیاری، استقرار مزارع در مجاوت صنایع و جاده های مواصلاتی می تواند تبعات بهداشتی غیرقابل جبرانی برای مصرف کنندگان به دنبال داشته باشد.کلیدواژگان: فلزات سنگین، گندم، نان، همدان
-
Pages 1-13In this study, strains of lactic acid bacteria capable of bacteriocin production were isolated from Lighvan cheese samples obtained from East Azerbaijan, Iran. Among 16 isolates initially identified as Lactococcus lactis, four isolates were phenotipically determined as bacteriocinogenic. The isolates showed inhibitory effect on the growth of Gram-positive food borne pathogens including Staphylococcus aureus, Bacillus cereus, Clostridium perfringens and Listeria monocytogenes by the agar spot test. Selected isolates were PCR-positive for nisin-encoding gene. The strains produced antibacterial substances resistant to α-amylase but sensitive to trypsin and proteinase K. Thermo-stability was indicated after treatment at 100 °C for 30 minutes. The antibacterial activity was pH dependent and occurred in pH 3 and 6, but at pH 9 the antibacterial activity was mainly restricted. No loss in antibacterial activity was recorded after treatment with SDS, Tween20, Tween 80, Triton X-100, urea and EDTA. The results suggest the potential application of these isolates as biopreservatives in food products.Keywords: Lactococcus lactis, bacteriocin, Nisin, biopreservative, Lighvan cheese
-
Pages 15-30The aim of this study was to determine the effects of nisin (250 international units per gram), chitosan (1%), eringo extract (1%), combination of three material and salt treatment (1.5%) on the quality and sensorial traits of rain bow trout (Oncorhynchus mykiss) roe during refrigerated (4±1 ̊C) storage for 60 days. Lipid, ash, moisture, pH, amount of TVN, TBA, Aerobic mesophilic bacteria, psychrotrophic bacteria, yeast and mold were evaluated at 0, 15, 30, 45 and 60 days. Sensorial analyses of samples were evaluated. The results showed that Chitosan and combinational treatment had significant effect (p≤ 0.05) in decrease of microorganisms after 45 days. In addition, TVN had a significant increase during the time (p≤0.05) but in Chitosan and combinational treatment not observed significant change until 45 days. According to the sensory evaluation, was not significant difference between the chitosan and combination treatments until 45 days. Based on the results of chemical and biological analyses, control, salt, nisin and E.extract were unusable between 0 and 15 days. Therefore, it can be concluded that the use of chitosan improved shelf life and organoleptic properties of fish roes effectively.Keywords: chitosan, Nisin, Eryngo extract, trout roe
-
Pages 31-42Bacillus is the dominant genus encloses gram-positive spore-formers that some are considered as a threat to the quality of foods and consumers health. This study aimed to explore the occurrence of Bacillus species in raw milk tankers and dairy processing equipments as well as to examine the biofilm-forming ability of the isolates. For this reason, a total of 80 samples consisting of 30 samples obtained from raw milk tankers, 30 samples of dairy processing equipments and 20 samples from various surfaces of the production plant was collected. According to the results, 16.66% of the samples obtained from raw milk tankers, 20% of dairy processing equipments and 40% of surface samples were found positive for Bacillus species. Various species of the Bacillus were found; amongst B. cereus with 36% and B. aloe and B. pumilus with 4% occurrence rate, were the most and least abundant species, respectively. Results of biofilm production revealed that 96% of the isolates were capable of producing biofilm. Eventually, it was concluded that conventional CIP procedure is unable to entirely remove the biofilm of Bacillus species from dairy plant surfaces. Hence, there is a need for a new approach to conquer the problem.Keywords: Bacillus, Biofilm, Raw milk tankers, Dairy processing equipments
-
Pages 43-50Salmonellosis is an important disease in animals and human which is caused by different serovars of Salmonella ýenterica. Serovars Typhimurium is one of the most prevalent sorvars in humans. Quinolones and floroquinolones ýare the family of extended-spectrum antibiotics which are used in salmonellosis treatment. Qnr genes are the ýplasmid-mediated quinolones resistance which leads to resistance in Enterobacteiacea. The aim of this study is ýidentification of quinolone resistance genes qnr in Salmonella Typhimurium isolated from food samples. In this ýstudy, 60 Salmonella samples isolated from food was collected and confirmed by culture and biochemical tests. ýSerotyping was done by O and H antisera. Multiplex-PCRþ þý was performed to identify qnrA, qnrB and qnrS genes. ýAll of the 60 isolates were confirmed as Salmonella by culture and biochemical tests. The results of serotyping ýshowed all the 60 isolates were belonged to serogroup B and serovar Typhimurium. Multiplex-PCR test showed 5 ýsamples had the qnrB, 4 had the qnrS and 1 harboured qnrA gene. The results of this study shows the presence of ýqnr genes in Salmonella Typhimurium isolated from food samples which has a specific public health importance. ýTherefore, there should be sureveillance and montoring programs to prevent this quinolone resistance.ýKeywords: Salmonella Typhimurium, Multiplex, PCR, qnr genes.?
-
Pages 51-61Lactobacilli are known to have an inhibitory effect on the growth of a wide range of food spoilage and foodborne pathogens. The present study was conducted to evaluate the combined effect of Lactobacillus acidophilus Lactobacillus plantarum (5 logs cfu/g) and also the combined effect of Lactobacillus plus EDTA (50 mM) on the shelf life of chicken breast meat. Treatments were grouped into the following: 1. without Lactobacillus and EDTA (C); 2. with Lactobacillus without EDTA (AP); 3. with Lactobacillus and EDTA (APE). Samples were stored at 4 ± 1°C and evaluated periodically for microbial counts (aerobic mesophilic count, coliform count and psychrotrophic count). Microbial analysis indicated that using of Lactobacillus species and Lactobacillus EDTA had significant effects (pKeywords: Lactobacillus, Chicken meat, EDTA
-
Pages 63-69Among environmental contaminants, heavy metals are the most dangerous pollutants. heavy metals are a major environmental impact. The purpose of present study was to identify Lead and Tin heavy metals in refined, unrefined and beeswax honey in Zanjan Province. In this study, 30 samples of honey were randomly collected from the honey supply at retails of Zanjan province. Determination of Lead and Tin concentrations were applied by graphite furnace atomic absorption spectrometry and flame atomic absorption spectrometry, respectively. According to the results, the highest concentrations of lead and tin were found (116 ppb and 221.27 ppm) in beeswax honey. The reason for the high levels of tin in honey wax is storage of honey in tinned cans. Moreover, the reason for the high contamination of lead in honey samples could be environmental contaminants caused by nearby factories in the region. Comparison of the average heavy metals honey by the standards of the WHO also indicates that lead and tin in all types of tested honey were less than the approved limit (220 ppb). Tin concentration in unrefined and refined honey was less than the standard limit; however, in beeswax honey, it was close to the standard (250 ppm). Besides, beeswax and tin had a remarkable effect on the amount of lead. It was concluded, honey at Zanjan province was wholesome based on Lead and Tin contaminants.Keywords: lead, tin, honey
-
Pages 71-79The plant based antimicrobial compounds have received great attentions last decades. Among plant, green tea is a very interesting medicinal plant due to its various antioxidant and antimicrobial compounds. Thus the aim of this study was to evaluate the effects of solvent type on antimicrobial activity of gained extract. Three common solvent, namely, ethanol (80%), ethyl acetate and hexane were selected as polar, semi polar and non-polar solvents, respectively. The results indicated that among selected solvents, the ethanol (80%) had the highest extraction efficiency (7%) compared to ethyl acetate (3%) and hexane (2%). The antibacterial analysis was also shown that the obtained extract from ethanol (80%) possess the least minimum inhibitory concentration and minimum bactericidal concentration (250 mg/L) on either selected gram positive Staphylococcus aureus or gram negative E.coli bacteria. Consequently, it shows the highest antibacterial activity compared to other extracts. The ethanol based extract with obtained MIC and MBC concentrations gives antifungal effects as well, with 60% growth inhibition.Keywords: Green tea, extracting solvent, Antibacterial, antifungal
-
Pages 83-92Due to an increase of environmental pollutants and their consequences entry in foods, studies on the types of pollution in different food types become of high importance. The present study was carried out to assess Zn, Pb, Cd and Cu contents in wheat and bread of Hamedan City during 2015. For this purpose, 4 wheat farms and 4 bakeries (Lavash, Barbari, Sangak and French bread types) were selected for sampling. After acid-digestion method, the concentrations of the metals were determined using ICP-OES in 3 replications. Statistical analyses were performed using the SPSS statistical package. Results showed that the mean concentrations (mg/kg) of Zn, Pb, Cd, and Cu in the bread samples were 5.47 ± 2.48, 0.06 ± 0.04, 0.92 ± 0.36 and 1.57 ± 0.14, respectively. The mean concentration of these metals (mg/kg) in the wheat samples were 4.93 ± 1.34, 0.17 ± 0.16, 0.92 ± 0.55 and 1.02 ± 0.31, respectively. Also comparing of the mean concentrations of metals with WHO permissible limits it was revealed that the mean concentrations of Zn, Pb, and Cu were lower than permissible limits, meanwhile concentrations of Cd was higher than permissible limits. It seems that excessive using of agricultural inputs and application of sewage sludge and wastewater for irrigation could be the main reason for the high concentrations of heavy metals in agricultural products and could have public health consequences.Keywords: Heavy metal, wheat, Bread, Hamedan