نشریه جامعه شناسی ورزش
پیاپی 9 (بهار و تابستان 1396)

ساختار جمعیتی جوامع به دلایل مختلفی، از جمله بالارفتن سطح سلامت عمومی به سمتی پیش می رود که افزایش قابل توجه جمعیت سالمند را به دنبال داشته است. چنین تغییراتی موجب شده بسیاری از محققین و کارشناسان توجه بیشتری را معطوف به مسئله سالمندی و سلامت سالمندان در دوره های پایانی زندگی داشته باشند. در این حوزه در کشورمان نیز مطالعات فراوانی انجام پذیرفته که دامنه گسترده ای از علوم مختلف را به خود معطوف کرده است. اما آن چه که اهمیت پژوهش در زمینه سالمندی را بالا می برد در نظر داشتن ویژگی های فرهنگی و الگوهای سبک زندگی سالمندان ایرانی است. اگرچه دیدگاه جهانی اعتقاد دارد برای رسیدن به موفقیت در دوران سالمندی، سه شاخصه سلامت بدنی و روانی و نیز تعاملات سازنده اجتماعی برای سالمند ضروری است لیکن، بررسی ها در بستر فرهنگی جوامع نشان داد که سایر عوامل مانند وضعیت اقتصادی، سطح سواد، محیط و سبک زندگی، همگی در چگونگی تعریف سالمند از موفقیت دخیل هستند. این پژوهش حول موضوع "احترام"، (به عنوان یک شاخصه فرهنگی مهم نزد سالمندان ایرانی) و با تاکید بر شناخت شاخصه های فرهنگ-محور برای ایجاد زمینه های مشارکت بیشتر ایشان در فضاهای شهری برنامه ریزی شد. در گام نخست، دیدگاه های سالمندان از مفهوم "موفقیت" اخذ شده، با تحلیل محتوایی پاسخ ها، میزان اهمیت احساس ناشی از وجود یا عدم وجود احترام اجتماعی مشخص شدند. نتایج پژوهش تاکید دارند که موضوع احترام و حفظ منزلت سالمندان، یکی از مهم ترین مشخصه های منتج از تعاملات سازنده اجتماعی(مثلا در فضاهای شهری) است و در صورت لحاظ شدن آن، عاملی است موثر در تحقق ایده سالمندی موفق در بستر فرهنگی ایران. این پژوهش در گام بعدی، با انجام یک فاز تکمیلی خلاقه در طراحی کانسپت یک عنصر مبلمان شهری (بر اساس رویکرد طراحی فراگیر)، محصولی را صرفا با هدف زمینه سازی تعاملات اجتماعی و مشارکت بیشتر سالمندان پیشنهاد می نماید.

اوقات فراغت از موضوعات مهم جامعه شناسی است. این مطالعه با روشی کیفی در صدد تبیین سبک های گذران اوقات فراغت به عنوان بخش مهمی از سبک زندگی است. بر این اساس با روش نظریه زمینه ای با 35 نفر از جوانان 17 تا 37 ساله شهر شیراز در سال1396 مصاحبه نیمه ساخته انجام گرفت که برای گزینش آنها روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. در این مطالعه داده های حاصل از مصاحبه با روش کد گذاری نظری تجزیه و تحلیل گردید . در بررسی عوامل موثر بر نحوه گذران فراغت پنج مقوله سرمایه های اقتصادی، سرمایه فرهنگی ، سرمایه اجتماعی ، مناسبات خانوادگی (وضعیت تاهل، داشتن فرزند و رضایت از زندگی زناشویی)، و عوامل زمینه ای (سن و جنس) و در بررسی پیامدا نتخاب سبک فراغتی مخاطبین پنج مقوله اجتماعی شدن، هویت یابی، بالا رفتن توانایی، کسب لذت و سلامت جسمی و روانی استخراج شد. همچنین در این مطالعه مقوله فراغت پدیده ای منعطف و متاثر از سرمایه های خانواده به عنوان مقوله هسته ای تشخیص داده شد که حاکی از آن است که گرچه کنشگران دارای قدرت آزادی و انتخاب هستند و تنوع فعالیت های فراغتی زیاد است اما عوامل ساختاری انتخاب های کنشگران را را محدود نموده است و ناچارنموده با توجه به سرمایه های موجود به سبک زندگی متمایزی گرایش یافته و الگوی گذران فراغت ویژه ای را برگزینند.

جوانان پایه و اساس پیشرفت یک جامعه محسوب می شوند که توجه به تمام رویه های آنان نشان از یک جامعه باثبات و رشد یافته دارد، رشد و پیشرفت فزاینده همراه با تغییرات اقتصادی اجتماعی و تکنولوژی که. این تغییرات توانسته دگرگونی وسیعی را در سبک های زندگی افراد بالخص جوانان به وجود آورد. پژوهش حاضر باهدف بررسی سبک زندگی جوانان 29-15 ساله شهر مریوان و عوامل موثر برآن می باشد.در تدوین چارچوب نظری از نظریه های وبلن، ماکس وبر و پیر بوردیو استفاده گردیده است. این پژوهش از نوع تحقیقات پیمایشی بوده که با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی با ابزار پرسشنامه به جمع آوری اطلاعات پرداخته شد.حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 382 نفر برآوردگردید. شیوه نمونه گیری خوشه ایبوده و در بین هریک از خوشه ها با استفاده از نمونه گیری تصادفی به جمع آوری اطلاعات پرداخته شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه و ضریب رگرسیون با استفاده از نرم افزار Spss استفاده شده ، نتایج تحلیل واریانس نشان داد که متغیرهای پایگاه اقتصادی اجتماعی و مصرف فرهنگی با آماره (657/0)(703/0) و سطح معنی داری کمتر از 05/0 تفاوت معناداری را با سبک زندگی رسانه ای داشته و همچنین متغیر اوقات فراغت همبستگی مثبت و مستقیمی را بر سبک زندگی رسانه ای داشته است.با استفاده از همبستگی پیرسون رابطه متغیرهای سن و اوقات فراغت بررسی شد ، نتیجه نشان دهنده ارتباط مثبت و مستقیم(0.258) (0.198) با سبک زندگی رسانه ای بود. همچنین نتایج ضریب رگرسیون، بیشترین تاثیر متغیر مصرف فرهنگی (0.539) بر سبک زندگی جوانان شهر مریوان دارا بوده است.

سرمایه اجتماعی مفهومی نسبتا جدید در حوزه علوم اجتماعی است که به سرعت جایگاه خود را در حوزه های دیگری چون پزشکی، روان شناسی، اقتصاد، سیاست، برنامه ریزی شهری و... پیدا کرده است. این مفهوم در ارتباط تنگاتنگی با کیفیت زندگی قرار دارد. از این رو هدف پژوهش حاضر رابطه ابعاد سرمایه ی اجتماعی با کیفیت زندگی در شهر اردبیل می باشد. این پژوهش از لحاظ گردآوری داده در زمره تحقیقات توصیفی، برحسب هدف کاربردی است و براساس بررسی رابطه بین مولفه ها از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری شامل ساکنین شهر اردبیل بود که به دلیل نامحدود بودن جامعه آماری از فرمول کوکران برای جوامع نامحدود استفاده شد و با توجه به فرمول کوکران از بین 373320 نفر بالای 18 سال حجم نمونه برابر با 432 نفر محاسبه شد. به منظور جمع آوری داده های پژوهش از پرسش نامه استفاده شد و تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار20 spss انجام گرفت. با توجه به نتایج مدل رگرسیون چند متغیره به روش هم زمان از بین متغیرهای مستقل، متغیر اعتماد اجتماعی با ضریب (383/0) بعد از آن مشارکت اجتماعی و شبکه های اجتماعی به ترتیب با ضریب (185/0) و (129/0) بیشترین ارتباط را با متغیر وابسته داشته اند. و متغیرهای مستقل توانسته اند 7/33 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کنند.

سبک زندگی مجموعه ای از اعمال ونگرشهاست که درمتن وزمینه های خاص قابل درک هستند. از آنجا که سبک زندگی هر فرد و جامعه به لحاظ نظری، برآمده از آموزه های اعتقادی و ارزشی حاکم بر روح و روان آنهاست، کسب آگاهی های لازم درخصوص مفهوم سبک زندگی و باورهای دینی و تعامل این دو مقوله ضروری می نماید. . ازدیگر سو دلیل همه انحرافات سیاسی واعتقادی که بعضا منجر به نابودی و انحطاط ملتها می شود ،تصمیمات و رفتارهای بدون بصیرت بوده است .شهدای مدافع حرم در زمره ی بصیرترین افرادجامعه امروزندکه بصیرت وعمل را درهم آمیختند وبا تشخیص درست موقعیت و درک صحیح شرایط زمانه درآزمون ولایت پذیری سربلند گشتند.آنان نه تنها بصیر بلکه بصیرت آفرین هم هستند . هدف پژوهش حاضر این است که اندیشه وعمل و سلوک والای آنان را درقالب مضامین سبک زندگی شناسایی ومورد بررسی قرار د هد. به این منظور،تعداد27وصیت نامه با روش تحلیل محتوای کیفی بررسی گردید وتعداد253 کد حاصل ازآن درقالب 4 مولفه ی ولایت پذیری با ابعاد نگرش ولایی و رفتار ولایی(11 شاخص)، هدف از جهاد و شهادت با ا بعاد نیروی محرکه عشق و احساس مسئولیت دینی (13شاخص)، ویژگی های شخصیتی با ابعاد روابط اجتماعی، خصوصیات فردی وانضباط مالی(28 شاخص) و توصیه ها با ابعاد عبادی معنوی و سیاسی اجتماعی(25شاخص)،دسته بندی گردید والگوی انتزاعی پژوهش منطبق با آن ارائه گردید.

خانواده یکی از نهادهایی است که موج های پی در پی تغییر نظیر افزایش نرخ طلاق، کاهش تمایل جوانان به ازدواج و فرزندآوری و پیدایش اشکال جدید زندگی خانوادگی از مادران بدون همسر تا خانواده های ترمیمی و زوج هایی که بدون ثبت رسمی ازدواج با هم زندگی می کنند را تجربه کرده است. نهاد خانواده در ایران با توجه به ضرباهنگ کندتر و گاه سریع تر برخی تغییرات به طور کلی از این تحولات به دور نبوده است. این تحقیق به واکاوی انگیزه زوج هایی پرداخته که این نوع از همزیستی را تجربه کرده اند. این پژوهش به شیوه کیفی انجام شده است. داده های پژوهش با کاربرد دو روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی و با استفاده از معیار اشباع نظری طی مصاحبه با 30 نفر از افرادی که تجربه روابط همخانگی بدون ازدواج داشتند و حداقل یکسال از طول رابطه بین آن ها گذشته و در شهر اصفهان زندگی می کردند جمع آوری شده است. از تکنیک مصاحبه نیمه ساختار یافته برای گردآوری اطلاعات و از روش نظریه زمینه ای برای تحلیل اطلاعات استفاده شده است. پس از تحلیل مصاحبه ها مقوله های "فروکاسته شدن از کارکرد و اهمیت خانواده" و "شرایط اقتصادی" به عنوان شرایط زمینه ای؛ مقوله های "دگرگونی معیارهای ازدواج"، "ترس از ازدواج"، "سرخوردگی از ازدواج"، "عدم اعتقاد به ازدواج" و "باورهای فمنیستی" به عنوان شرایط علی؛ "درگیری در فرایند عاشقانه" به عنوان شرایط میانجی؛ مقوله های "امکان توسعه تدریجی روابط"، "احساس برابری"، احساس استقلال"، "افزایش عاملیت" و "تجربه رضایت بخش همخانگی" به عنوان به عنوان تعاملات و مقوله های محدودیت و موانع رابطه، چالش های رابطه و هدایت رابطه به سمت ازدواج به عنوان پیامدهای پدیده همخانگی بدون ازدواج تعیین شدند. مفهوم "همخانگی انتخابی شخصی متاثر از شرایط ناگزیر فرهنگی و اقتصادی" به عنوان مقوله هسته انتخاب شد. در نهایت نتایج این مطالعه نشان داد انگیزه های شخصی و موانع عرفی و هنجاری بیشترین دلیل برای سوق پیدا کردن افراد به این سبک همزیستی می باشند.

جهانی شدن، فرایندی پیچیده است که متاثر از توسعه تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی بوده و با ابزارهای بارز خود (اینترنت و ماهواره) موجب فشردگی، تراکم جهان و تقویت خودآگاهی جمعی درمیان ابناء بشر شده و می تواند تاثیری ژرف بر شیوه و سبک زندگی به خصوص هویت افراد برجای نهد. لذا این نوشتار با هدف بررسی میزان تاثیر ابزارهای جهانی شدن بر هویت جنسیتی،384 نفراززنان و مردان 15 تا45ساله شهرکاشان را مبتنی بر روش پیمایش و با شیوه نمونه گیری سهمیه ای مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاصل از بررسی ها حاکی از تایید رابطه بین میزان و سابقه استفاده از اینترنت و هویت جنسیتی در بین زنان و مردان است. این درحالی است که میزان و سابقه استفاده از ماهواره، رابطه منفی باهویت جنسیتی زنان داشته است. همچنین، میانگین هویت جنسیتی زنان بر حسب تماشای نوع برنامه های آموزشی ماهواره متفاوت نبوده در صورتیکه این تفاوت برای مردان معنادار شده و مردانی که میانگین بالاتری در هویت جنسیتی داشته اند، زمان بیشتری را صرف تماشای برنامه های آموزشی کرده اند. برمبنای این یافته ها می توان گفت فرایندهای جهانی شدن، زنان و مردان را فارغ از هویت های خاص جنسیتی خود، لزوما به سوی الگوهای عام و یکپارچه ی هویتی در عرصه جهانی پیش نبرده، بلکه در برخی از موارد زمینه تقویت هویت جنسیتی به ویژه برای مردان را فراهم کرده است.