نشریه دانش زیستی ایران
سال پنجم شماره 4 (زمستان 1389)

فلزات سنگین و سمی، از جمله کبالت، به وفور در پسابهای صنایعی مانند کارخانجات احیای فلزات، کارخانجات تغییر و تبدیل فلزات، آبکاری، باطری سازی، تولید قطعات الکترونیک و شابلونسازی و یا کارخانجات چرم، دباغی و تولید ماده اولیه الیاف مصنوعی دیده میشوند. این مواد، حلالیت بالایی داشته و وارد محیط زیست و آبهای زیرزمینی میشوند. مواد یادشده ابتدا توسط فیتوپلانکتونها، باکتری ها، قارچها و ارگانیسمهای کوچک دیگر جذب، و سپس بهترتیب توسط موجودات بزرگتر، خورده شده، نهایتا وارد بدن انسان و حیوانات میشوند و با ایجاد آسیب بر ریه، کلیه، استخوان، کبد، قلب، جنین و... اثرات زیانآور و جبرانناپذیری بر سلامتی انسانها و حیوانات وارد میکنند. هدف از این مطالعه، جداسازی میکروارگانیسمهای مقاوم به کبالت از پساب صنعتی شرکت D.M.T اصفهان، جهت حذف کبالت از پساب صنعتی کارخانه متبوع است. در این مطالعه نمونه گیری از پنج حوضچه مختلف پساب صنعتی کارخانه انجام گرفت و برای جداسازی سویه های مقاوم به کبالت، از محیط- های کشت نوتریت آگار، مالت اکستراکت آگار و سابورودکستروز آگار استفاده شد. در نهایت مشخص شد که از 56 سویه جدا شده از پساب صنعتی این شرکت، 17 سویه، توانایی رشد در برابر 2ppm کبالت را در محیط های آزمایشگاهی دارند و از آن بین، سویه 3-C3 با بیومس زنده در 6 = pH طی مدت دو روز، 5/72 درصد کبالت را از پساب یاد شده حذف نمود و نسبت به سایر سویه ها کارآیی بالاتری در حذف زیستی کبالت نشان داد. نتایج یاد شده با کمک یک آزمون فاکتوریل سه عاملی (pH، نوع بیومس و زمان) و با کمک نرم افزار SPSS16 با Model Linear General تایید شد. آزمون در شرایط سرعت تکان 200rpm با دانسیته سلولی 2 درصد تحت دمای 30 درجه سلسیوس به جریان افتاد. ویژگی های مورفولوژیک، فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و آنالیز ژنتیکی 16SrDNA این باکتری انجام شد و سویه یاد شده از نوع .subsp fuscans Xanthomonas 10535 ICPB. str aurantifolii تعیین گردید. این باکتری در مقایسه با سایر باکتری ها در کمترین زمان، بیشترین میزان حذف را نشان داد که این امر با تکنیک اسپکتروسکوپی جذب اتمی، تایید شد. این سویه می تواند در مجامع بین المللی، انتخاب مناسبی برای حذف فلز سمی کبالت از محیط زیست باشد.

در این تحقیق، اثر سمیت سرب و همچنین نقش تعدیلکنندگی اسید سالیسیلیک بر برخی از پارامترهای فیزیولوژیکی گیاهچه های کلزا رقم اپرا مورد بررسی قرار گرفت. دانه رسته ای کلزا در محیط هیدروپونیک کشت داده شدند و تحت تیمارهای مختلف نیترات سرب با غلظتهای 0 ،0/25 ،0/5 ،0/75 ،1 ،1/5 و 2 میلیمولار و سرب با غلظتهای فوق به همراه اسید سالیسیلیک 5 و 10 میکرومولار با سه تکرار قرار گرفتند. دوره تیمار، 10 روز در نظر گرفته شد و پس از پایان این دوره، میزان پرولین و تغییرات قندهای محلول و نامحلول در ریشه و اندام هوایی گیاهان اندازه گیری شد. تجزیه های آماری به وسیله نرم افزار SPSS و مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون دانکن انجام شد. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت سرب، میزان پرولین و قندهای محلول در ریشه و اندام هوایی نسبت به شاهد به طور معنی داری افزایش یافتند (p<0/001) .همچنین، کاهش معنی داری در میزان قندهای نامحلول (نشاسته) مشاهده شد (p<0/001). تحت تیمارهای سرب و اسید سالیسیلیک، میانگین پرولین و قندهای محلول نسبت به تیمارهای سرب کاهش یافت. همچنین، افزایش معنی دار (p<0/001) مقدار نشاسته در ریشه و اندام هوایی گیاهچه های 10 روزه کلزا نسبت به تیمارهای سرب نشان دهنده کاهش خسارت اکسیداتیو در این گیاه است. افزایش میزان پرولین تحت تنش فلزات سنگین در گیاهان ممکن است ناشی از کاهش فعالیت سیستم انتقال الکترون باشد. افزایش میانگین پرولین و قندهای محلول و کاهش میانگین نشاسته تحت تنش سرب، تغییراتی هستند که تحمل و سازگاری گیاهان را در مقابل تنشهای محیطی افزایش میدهند.

سس مایونز، نوعی چاشنی است که از امولسیونشدن روغن های گیاهی خوراکی (حداقل 66 درصد) در یک فاز مایع شامل سرکه به دست می آید. استفاده از روش های جدیدی که بتوانند ضمن داشتن حساسیت کافی در حداقل زمان، نتایج وضعیت بهداشتی مواد غذایی را ارائه نمایند، از جمله نکات مهم در صنایع غذایی به شمار آمد. در این تحقیق، تعداد 50 نمونه سس مایونز در فصل زمستان، تهیه شد و با استفاده از روش های امپدانس و استاندارد، مورد ارزیابی میکروبی (شمارش کلی میکروبی) قرار گرفت. با استفاده از نتایج، منحنی های انطباق روش های مرجع با امپدانس و معادله منحنی های مذکور با استفاده از نرم افزار Excel به دست آمد که انطباق دو روش در شمارش کلی میکروبی سس مایونز در فصل زمستان، 88/4 درصد بود. هدف اصلی اجرای این طرح، بهره گیری از روش جدید همچون تکنیک امپدانس و بررسی میزان تطابق آن با روش مرجع در قالب طراحی یک مدل ریاضی پیشگو بود تا با بهره گیری از تکنیک امپدانس، به یک روش دقیق تر، مطمئن تر و سریعتر دست یافت که ارزیابی بار میکروبی نمونه- های مورد آزمایش را در مدت زمان کوتاه تری امکانپذیر سازد.

افزایش دستگاه های مولد امواج و بهویژه تلفنهای همراه باعث شده که روزانه میلیونها نفر در معرض این امواج قرار گیرند. اثرات زیستی این امواج بر سلامت انسان و به ویژه قبل از تولد، موضوعی است که فکر بسیاری از پژوهشگران را به خود مشغول کرده است. هدف از انجام این تحقیق، بررسی اثرات امواج تلفنهای همراه بر جنین- های موشهای صحرایی است. برای این منظور تعداد 28 سر موش صحرایی ماده بالغ با وزن تقریبی 20±200 گرم و محدوده سنی 90 -80 روزه، انتخاب و به 4 گروه مساوی، شامل کنترل، شم، تجربی 1 و تجربی 2 تقسیم شد. گروه تجربی 1 به مدت دو هفته و تجربی 2 بهمدت یک ماه، روزانه 12 بار و هر بار 10 دقیقه در معرض تلفن همراه در حال مکالمه قرار گرفتند. گروه شم، همین مدت در معرض تلفن همراه روشن ولی بدون مکالمه قرار گرفت و گروه کنترل، هیچ گونه امواجی دریافت نکرد. پس از دریافت امواج، از هر گروه، پنج موش ماده، انتخاب و با یک موش نر در یک قفس قرار گرفتند و میزان بارداری موشها، تعداد جنین های بهدنیا آمده زنده و سالم و همچنین جنینهای مرده و ناقص، بررسی گردید. نتایج نشان داد که تعداد جنین های به دنیا آمده و همچنین تعداد جنین های زنده و سالم در گروه های تجربی نسبت به گروه های کنترل و شم، کاهش معنی داری (p<0/05)یافته است. تعداد جنین های سقط شده و مرده در گروه های تجربی، افزایش معنی داری(p<0/05)یافت. همچنین، نقص جنینی در گروه تجربی 2 مشاهده گردید. طبق نتایج این مطالعه، امواج موبایل احتمالا با تاثیر روی رشد جنین در مو شهای صحرایی میزان مرگ و میر و نقص جنینی را افزایش میدهد.

ویتامین B12 در پستانداران از عوامل خونساز محسوب میشود و بر رشد میکروارگانیزمها موثر است و برای درمان آنمی پرنیشیوز، عوارض عصبی و بیماری های مزمنی مانند آرتریت، پسوریازیس و نیز رفع خستگی و درد استفاده میشود. با توجه به اعمال بیولوژیک مهم این ویتامین، بهتر است تا کمبود آن از طریق غذا و دارو برای موجودات با عدم توانایی سنتز آن در بدن خود رفع گردد. هدف از این پژوهش تعیین توانایی باسیلوس مگاتریوم سویه PTCC1250 در تولید بیشتر ویتامین B12 به عنوان یک عامل پر اهمیت و ضروری با به کارگیری روش کروماتوگرافی و به دنبال آن بهینه سازی شرایط تولید این ویتامین توسط باکتری مذکور است. محیط سنتتیک تولید ویتامین حاوی گلوکز و شیرابه ذرت به عنوان منابع کربن و نیتروژن در جهت تولید ویتامین B12 مورد استفاده قرار گرفت و نیز استخراج این ویتامین توسط دو ماده به نامهای بنزیل الکل و کلروفرم انجام گرفت. نتایج این پژوهش نشان میدهد که باکتری باسیلوس مگاتریوم PTCC1250 توانایی تولید ویتامین B12 را داراست و حتی با تغییر منابع کربن و نیتروژن محیط های سنتتیک و دما، pH و دور شیکر مناسبی که جهت تولید ویتامین بهکار میروند میتوان میزان تولید را افزایش داد. بدین ترتیب که میزان تولید ویتامین B12 پس از تلقیح باسیلوس مگاتریوم PTCC1250 در محیط حاوی ملاس، آب پنیر و شیره خرما به عنوان منابع کربن محیط سنتتیک، به ترتیب برابر با 0/20 ،0/100 ،0/001 میلیگرم در لیتر و در محیط واجد اوره، عصاره مخمر و آمونیوم هپتامولیبدات به عنوان منابع نیتروژن مورد استفاده در محیط سنتتیک به ترتیب برابر با 0/22 ،0/106 ،0/162 میلیگرم در لیتر بود.

منطقه دریاسر در استان مازندران و جنوب شهرستان تنکابن، منطقه ای است کوهستانی در حوزه آبخیر رودخانه 1000 در موقعیت جغرافیایی ′30° 36 تا ′35° 36 عرض شمالی و ′40° 50 2 چشمه کیله که با وسعتی حدود km تا ′45° 50 طول شرقی واقع گردیده است. متوسط کل حداکثر دما 26 و حداقل دما 7 درجه سانتیگراد و متوسط بارندگی سالیانه حدود 550 میلیمتر در سال است. نتایج حاصل از مطالعات ترکیب رستنی ها، وجود 188 گونه گیاهی متعلق به 150 جنس و 57 تیره را نشان میدهد. در این میان، تیره های Astraceae با 18 گونه و Lamiaceae با 19 گونه، مهمترین تیره های منطقه را تشکیل می دهند و جنس های شمعدانی (Geranium) و سنبلهای (Stachys) با 4 گونه، فراوانترین جنس های گیاهی منطقه به شمار می آیند. بررسی شکل زیستی گیاهان به روش رونکیه نشان داد که گیاهان کریپتوفیت با 54/26 درصد، فراوان ترین شکل زیستی منطقه هستند. بررسی پراکنش جغرافیایی گیاهان نیز نشان داد که 40 درصد گونه ها به ناحیه رویشی اروپا-سیبری و 40 درصد گونه ها به نواحی رویشی ایرانی- تورانی و اروپا- سیبری تعلق دارند. همچنین، بررسی گونه های در معرض خطر منطقه نشان داد که13/30 درصد گونه ها در معرض خطر قرار دارند.

گونه cruciata Lunularia یک نوع جگرواش تالی است که به تیره Lunulariaceae تعلق دارد. این گیاه دارای تالهای کوچکی است که روی زمینه ای مرطوب می روید. گیاهان این تیره با کمک جام جوانه هلالی شکل خود به آسانی قابل شناسایی هستند. تالهای بالغ گیاه در سه ارتفاع مختلف و در زمان تولیدمثل جنسی در شهر رامسر جمع آوری شد. پس از خشک کردن نمونه ها با کمک اتانول خالص در دستگاه سوکسله عصاره گیاه استخراج و آنالیز متابولیتهای آن با کمک تکنیک کروماتوگرافی گازی (GC) و شناسایی ترکیبات با استفاده از طیف سنج جرمی (MS) انجام شد. بررسی ها نشان داد که مهمترین ترکیبات موجود در گیاه ترپنوئیدها، اسیدهای چرب اشباع و غیراشباع است. از میان ترکیبات موجود در عصاره ها پالمیتیک اسید، تترادکانوئیک اسید، اولئیک اسید، تترادکان، فیتول، هیدروکسی متیلفورفورال و ژیبرلیک اسید مورد بررسی آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که تغییر ارتفاع بر تمام ترکیبات، به جز پالمیتیک اسید و اولئیک اسید در سطح احتمال 5 درصد تاثیر معنی داری داشته است. مقدار اسیدهای چرب با زیاد شدن ارتفاع افزایش یافته است. ژیبرلیک اسید که نوعی تنظیم کننده رشد گیاهی است و در رشد تال ها و نمو اندام های جنسی موثر است، در تمام عصاره های گیاه که در زمان تولیدمثل جنسی از گیاه استخراج شده وجود داشته وبا افزایش ارتفاع، افزایش یافته است.

بروسلوز یا تب مالت یکی از مهم ترین بیماری های زئونوز یا مشترک بین انسان و دام است که در ایران به صورت اندمیک وجود دارد. این مطالعه به بررسی شیوع سرواپیدمیولوژیک بروسلوزیس انسانی در افراد گروه پرخطر و افراد نرمال منطقه ورامین در سال 2009 و 2010 پرداخت است. از جمعیت گروه پرخطر بدون علامت، 700 مورد و از جمعیت گروه نرمال، 360 مورد خونگیری شد که پس از جداسازی، سرم آنها در دمای 20 -درجه سانتیگراد نگهداری و سپس تست لولهای رایت به منظور تعیین آلودگی با باکتری بروسلا انجام گرفت. 7 درصد از نمونه های گروه پرخطر و 3/03 درصد از نمونه های گروه نرمال، واکنش مثبت ایمونولوژیک نشان دادند که بیانگر آلودگی با این باکتری است. همینطور شیوع بروسلوز در مردان گروه پرخطر منطقه ورامین نسبتا بالا بود. بروسلوزیس انسانی از طریق اجباری کردن فرایند پاستوریزاسیون شیر و فرآورده های آن قابل پیشگیری است. با این وجود، فرهنگ سلامت عمومی در پیشگیری انتقال بروسلوزیس انسانی از حیوان به انسان نیز بسیار حائز اهمیت است.